Obes çocuklarda kardiyovasküler risk faktörleri ve vücut yağ dağılımı ile ilişkisi

Abstract

ÖZET Obesite, yağ dokusunun aşırı artışı olarak tanımlanan, fiziksel ve ruhsal sorunlara neden olabilen enerji metabolizması bozukluğudur. Erişkinlerde ve çocuklarda obesite görülme oranı hızla artmakta ve erişkin obeslerin büyük çoğunluğunda, bu durumun başlangıcının çocukluk çağına uzandığı iyi bilinmektedir. Obesite özellikle erişkinlerde, daha az olarak da çocuklarda KVH için risk artışı ile birliktedir. Obesite yanında hipertansiyon, dislipidemi ve DM gibi iyi bilinen KVR faktörleri dışında, son dönemlerde SVKİ, leptin, Hey ve folik asit gibi yeni KVR faktörleri tanımlanmıştır. Erişkinlerde vücut yağ dağılımının, serum lipid ve lipoprotein düzeyleri, serum glukoz ve insülin düzeyleri, kan basınçları ve SVKİ ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bu parametreler çocuklarda yeterince çalışılmamıştır. 101Çalışmamızda obes çocuklarda bilinen KVR faktörleri yanında yeni KVR faktörlerinin tanımlanması ve bunların vücut yağ dağılımı ile ilişkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmaya 7-17 yaşları arasında, eksojen obesite tanısı alan 40 çocuk ile kontrol grubu olarak obes olmayan 30 çocuk alındı. Bütün çocukların antropometrik ölçümleri yapıldı. DEXA yöntemi kullanılarak tüm çocukların toplam ve vücut bölümlerinin yağ miktarları belirlendi. Çocuklardan kan örnekleri alınarak, serum glukoz, insulin, BUN, kreatinin, trigliserid, kolesterol, apoA, apoB, Lp(a), Hey, vitamin B12 ve folik asit düzeyleri çalışıldı. Çocukların ekokardiyografık muayeneleri yapılarak SVKİ değerleri hesaplandı. Çalışmamızda obes ve kontrol grupları arasında yaş ve cins yönünden istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu (p>0.05). Obes çocukların 17'si (%42.5) kız, 23'ü (%57.5) erkek, yaş ortalaması 11.4 ± 2.5 yıl idi. Kontrol grubundaki çocukların ise 12'si (%40) kız, 18'i (%60) erkek, yaş ortalaması 1 1.6 + 2.5 yıl idi. Obes grupta boy dışındaki tüm antropometrik ölçümler kontrol grubuna göre anlamlı yüksek bulundu (p<0.05). Obes grupta sistolik ve diyastolik kan basınçları istatistiksel olarak anlamlı yüksek bulunurken, SVKİ değerleri arasında fark yoktu (p>0.05). Trigliserid, kolesterol, apoB, leptin değerleri obes grupta kontrol grubuna göre anlamlı yüksek bulundu (p<0.05). Obes grupta bulunan HDL kolesterol düşüklüğü anlamlılığa yakındı (p=0.055). Serum insülin değerleri obes grupta istatistiksel olarak anlamlı yüksek bulunurken, serum glukoz değerlerinde anlamlı fark yoktu (p>0.05). Obes grupta serum Hey değerleri istatistiksel olarak anlamlı yüksek bulundu (p<0.05). Gruplarda serum vitamin B12 ve folik asit değerleri arasında istatistiksel olarak fark yoktu (p>0.05). Obes çocuklarda santral yağ kitlesi ile yaş ve serum insülin değerleri arasında anlamlı pozitif korelasyon tespit edilirken, serum folik asit değerleri arasında anlamlı negatif korelasyon elde edildi (p<0.05). Periferik yağ kitlesi ile serum trigliserid ve leptin değerleri arasındaki korelasyon, santral yağ kitlesinden anlamlı bulundu. Santral ve periferik FFM değerleri ile sistolik kan basıncı ve SVKÎ değerleri arasında anlamlı pozitif korelasyonlar 102tespit edildi (p<0.05). Yapılan multipl regresyon analizinde, santral ve periferik yağ kitleleri ile ilişkili en önemli parametre yaş idi (p<0.0001). Sonuç olarak, obes grupta yüksek kan basıncı değerleri, yüksek serum trigliserid, kolesterol, apoB, leptin, insülin düzeyleri tespit ettik. Bu sonuçlar daha önceden yapılan benzer çalışmalarla uyumlu idi. Çalışmamızda tespit ettiğimiz önemli bulgulardan olan, obes grupta yüksek serum Hey düzeyleri ve serum folik asit değerleri ile obesite arasındaki negatif korelasyon ise, üzerinde yeni ve geniş serili çalışmalarla durulması gereken konulardır. Santral ve periferik yağ kitlelerinin belirlenmesinde, yaş en önemli parametre idi. Yaş ortalaması prepubertal dönemdeki çocuklardan oluşan gruplarımızda, seksüel matürasyonun tamamlanması nedeni ile santral ve periferik yağ dokularının belirginleşmediği, puberte sonrası yapılacak yeni bir çalışmada santral yağ dokusunun öneminin daha belirgin ortaya çıkacağı düşüncesindeyiz. 103

SUMMARY Obesity is known as an abnormal accumulation of fat in the subcutaneous connective tissue, resulting in physical, social, and emotional health problems in children that may have effects in adulthood. Both in children and adults, incidence of obesity is increasing. The beginning of adulthood, obesity starts in childhood in most cases. Obesity, especially in adults, has been associated with cardiovascular disease. Obesity, hypertension, dyslipidemia and diabetes mellitus are well known risk factors for cardiovascular disease. In recent years, new risk factors like left ventricle mass index, leptin, homocysteine and folic acid are proposed for cardiovascular disease. Excess weight and body fat in adults have been 104associated with increased serum lipid and lipoprotein levels, serum glucose and insulin levels, blood pressure and left ventricle mass index. These parameters have not been studied sufficiently in children. In our study, we defined new risk factors besides well-known risk factors for cardiovascular disease and studied the relation of these risk factors with body fat distribution. Fourty pediatric patients [17 girls (42.5 %), 23 boys (57.5 %); mean age 11,4 ± 2,5 years, range 7 years to 17 years] with exogenous obesity followed up at the Erciyes University, Departments of Pediatric Cardiology and Endocrinology and thirty controls [12 girls (40 %), 18 boys (60 %); mean age 11,6 + 2,5 years, range 7 years to 17 years] were included in this study. In all children anthropometric measurements were obtained and total body fat and body fat distribution were determined with DEXA. Laboratory studies were done for all patients, including serum glucose, insulin, blood urea nitrogen, creatinine, triglyceride, cholesterol, apoA, apoB, lipoprotein (a), leptin, homocysteine, vitamin B12, and folic acid. Echocardiogram was performed and left ventricle mass index were calculated in all patients. In our study, there was no statistically significant difference between the obese and the control groups with respect to the age and sex. In the obese group, all anthropometric parameters were higher than that of the control group except height (p<0.05). In the obese group, systolic and diastolic blood pressures were significantly higher (p<0.05) than that of the control group, but there was no significant difference between two groups in respect to the left ventricular mass index. In obese group, triglyceride, cholesterol, leptin, apoB levels were significantly higher than that of the control group (p<0.05). In the obese group, HDL cholesterol levels were slightly lower than that of the control group (p<0.055). In the obese group, serum insulin levels were significantly higher than that of the control group, but there was no significant difference between two groups with respect to the serum glucose levels (p>0.05). In the obese group, serum homocysteine levels were significantly higher than that of 105the control group (p<0.05). There was no significant difference between two groups with respect to the vitamin B12 and folic acid levels (p>0.05). In the obese group, a positive correlation was found between central fat mass and age and serum insulin levels and a negative correlation was found between central fat mass and folic acid levels. There was a positive correlation between levels of central and peripheral fat free mass and systolic blood pressure and the left ventricular mass indexes. In multiple regression analysis, ages of the patients were the most important parameter related with the central and the peripheral fat masses (pO.0001). As results of this study blood pressure, serum triglyceride, cholesterol, apoB, leptin and insulin levels were found higher in the obese group than that of the control group. These findings are similar with the results of previous studies. But higher homocysteine levels in the obese group and a negative correlation between folic acid and obesity are the new findings and further studies are needed. In the determination of the central and the peripheral fat masses, age was the most important parameter. Since all the children in our patient groups, were prepubertal, central and peripheral fat distribution was not determined. Future studies after the pubertal period can show the importance of the central fat tissue. 106