Hepatosellüler karsinomların üç fazlı spiral bilgisayarlı tomografi ile karakterizasyonu ve histopatolojik bulgularla karşılaştırılması

Abstract

ÖZET Hepatosellüler karsinom (HSK) en sık görülen primer malign karaciğer tümörüdür. Genellikle kronik parankimal karaciğer hastalığı ve siroz zemininde gelişir. Bu çalışmada ülkemizde de yaygın halde bulunan hepatit B ve C enfeksiyonları nedeniyle sık görülen ve önemli oranda morbidite ve mortaliteye yol açan HSK'un üç fazlı bilgisayarlı tomografik (BT) karakterizasyonu ve bulguların histopatolojik karşılaştırılması yapıldı. Bu amaçla Aralık 2000 ile Şubat 2002 tarihleri arasında Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalında, üç fazlı BT inceleme yapılan 30 HSK olgusu çalışmaya alındı. Olgularımızın 20'si erkek, 10'u kadın olup yaşlan 42 ile 85 arasında (ortalama yaş: 62.37±11.27) değişiyordu. HSK tanısı üçü dışında bütün olgularda histopatolojik olarak doğrulandı. Tüm olgulara üç fazlı BT inceleme spiral tomografi sistemi ile yapıldı. BT protokolü, hepatik arteryel faz, portal venöz faz ve geç/denge fazını içeriyordu. Önce prekontrast karaciğer kesitleri alındı. İV kontrast madde verilmeye başlandıktan 20- 25 saniye sonra hepatik arteryel faz, 60-70 saniye sonra ise portal venöz faz görüntüler elde olundu. Arteryel ve venöz faz için kesit kalınlığı 7 mm, kolimasyon 7 mm ve rekonstrüksiyon intervali 7 mm olarak alındı., İV kontrast madde verildikten 8-10 dakika sonra geç/denge faz görüntüler alındı. Prekontrast ve geç faz görüntüler 66için 10 mm kesit kalınlığı, 10 mm kolimasyon ve 10 mm rekonstrüksiyon intervali kullanıldı. 30 olgunun 19'unda unifokal, 11 'inde multifokal tümör görüldü. Lezyonların boyutu 5 ile 19 cm arasında olup ortalama 10,65±4.29 cm idi. Etiyolojide 12 olguda viral hepatit, 11 olguda karaciğer sirozu tespit edildi, yedi olguda ise herhangi bir etiyolojik faktör saptanmadı. Alfa-fetoprotein düzeyi 23 olguda (% 76.7) yüksek bulundu. HAF görüntülerde 30 lezyondan 17'si (% 56,7) hiperatenüe, 13'ü (% 43,3) hipoatenüe idi. Mozaik patera görülen 1 5 tümörün biri dışında hepsi orta veya kötü diferansiye HSK'lardan oluşmaktaydı. PVF'de, lezyonların 26'sı hipoatenüe, 4'ü ise hiperatenüe görünümde izlendi. Hiperatenüasyon gösteren bu dört tümörün dördü de histopatolojik olarak iyi diferansiyasyon göstermekteydi ve istatistiksel olarak bu ilişki oldukça anlamlı bulundu (P<0.001). Portal ven tutulumu olguların % 50'sinde, kapsül formasyonu % 56.7'sinde, tümör içi anormal damar varlığı % 53. 3 'ünde ve nekroz % 40'ında vardı. Üç olguda artery oportal şant, 3 olguda santral skar ve bir olguda tümör içi kanama görüldü. Sonuç olarak, olgularımızda saptadığımız BT bulguları ile histopatolojik diferansiyasyon dereceleri literatür bulguları ile uyumludur. HSK'ların morfolojik ve karakteristik özelliklerinin gösterilmesi için multifazik taramalar gereklidir. 67

SUMMARY Hepatocellular carcinoma is the most common primary malignancy of the liver. It usually arises in a cirrhotic liver. Because the high the prevalence of hepatitis B and C infections in our country, hepatitis B and C associated hepatocellular carcinoma is an important cause of morbidity and mortality. The purpose of this study was to determine the utility of triphasic computed tomography (triphasic CT) in detection and characterization of hepatocellular carcinoma. From December 2000 to February 2002, triphasic CT was performed for 30 patient at Erciyes University, Medical Faculty, Department of Radiolgy. Patients ages ranged from 42 to 85 years, mean 62.37+1 1.27 years (20 men, 10 women) with hepatocellular carcinoma were included in this study. In all patients, the diagnoses of hepatocellular carcinoma were proved by histopathologic examination. We performed triphasic CT by using spiral CT in all patients. After the pre- contrast scanning of the entire liver, the arterial phase, portal venous phase and delayed/equilibrium phase scans of spiral CT were carried out. Images were standardized and arterial-phase was obtained after 20-25 seconds, portal venous-phase after 60-70 seconds, and delayed/equilibrium phase after 600 seconds after injection of 120-150 ml of intravenous iodinated contrast material. We determined the scan thickness as 7 mm, collimation 7 mm and 68reconstruction interval 7 mm for arterial and venous phase. We also used the scan thickness as 10 mm, coUimation 10 mm and reconstruction interval 10 mm for pre- contrast and delayed phase images. In 19 out of 30 patients, the tumor was unifocal and in 11 multifocal. The tumor size was between 5 and 19 cm (mean: 10.65+4.29). Cirrhosis was determined as an etiologic factor in 12 patients and viral hepatitis in 11 patients. In seven patients we could not find any etiologic factor for hepatocellular carcinoma. Alfa- fetoprotein was found high in 23 patients (76.7 %). The lesions were hyper-attenuated in HAF images in 17 of 30 patients (% 56,7) and hypo-attenuated in 13 patients. Except one patient, all the mosaic pattern of 15 patients showed moderate or poor differentiated HCC. The lesions were hypo-attenuated in 26 patients and hyper-attenuated, in 4 patients in PVF images. In histopathological examination, all 4 hyper-attenuated tumors showed well differentiation. This relation was statistically significant (P<0.001). Portal vein invasion, capsule formation, abnormal internal vessels and necrosis were detected in 50, 56.7, 53.3 and 40 % of the patients respectively. Arterioportal shunt, central scar and intra-tumoral bleeding were seen in 3, 3 and 1 patients respectively. In conclusion, the correlation of CT findings and the grades of histopathologic differantiation are similar with the literature. Multi-phasic scans should be performed to determine the morphological and characteristic features of HCC. 69