Ailevi akdeniz ateşinde hipotalamus-hipofiz-adrenal ve gonadal aks fonksiyonları

Abstract

ÖZET Ailevi Akdeniz Ateşi Türk toplumunda sık olarak görülen inflamatuar bir hastalıktır. Otozomal resesif geçişli olup, tekrarlayan ataklarla seyreder. Ateş ve poliserozit tablosu hastalığın belirgin özellikleri olmasına rağmen, cilt döküntüsü ile birlikte farklı organ tutulumları da görülebilmektedir. En önemli komplikasyonu amiloidozdur. Kolşisin amiloidozun gelişimini ve atak oluşumunu önlemede en etkili ilaçtır. İnflamatuar sitokinler vücutta bir çok hücreden sahnabilen, çeşitli dokularda reseptörleri bulunan moleküllerdir. Fizyolojik olaylarda ve hastalıkların seyrinde önemli etkileri vardır. Özellikle IL-1, IL-6 ve TNF-a'nın adrenal ve gonadal hormonların salınımlarına doğrudan ve dolaylı olarak etkileri olduğu bilinmektedir. Çeşitli kronik ve inflamatuar hastalıklarda ve FMF'de düzeylerinin değişiklikler göstermesi bu hastalıkların patogenezinde önemli rol oynayabileceklerini düşündürmektedir. Yine kolşisinin sitokin düzeylerini değiştirdiğinin gösterilmesi de bu ilacın FMF'deki olumlu etkilerini bu yolla ortaya koyduğunu telkin etmektedir. Ayrıca menstrüel siklusta FMF seyrinin değişmesi, gebelerde hormonal değişikliklerin oluşumu sonucunda hastalık şiddetinin hafiflemesi, bu hastalıkta hormon düzeyinin önemli olduğunu akla getirmektedir. Amiloidoz gelişimi ile endokrin patolojilerin ortaya çıktığı bilinmektedir. Ancak amiloidoz gelişmeden de hormonal düzenin bozulabileceğini düşünerek komplikasyonsuz FMF'li hastalarda adrenal ve gonadal aks fonksiyonlarım inceledik. Bu amaçla hastalara (atak ve remisyon dönemlerinde) ve sağlıklı gönüllülere ACTH stimülasyon, GnRH stimülasyon ve erkeklere ek olarak HCG stimülasyon testini uyguladık ve sonuçlan birbirleriyle kıyasladık. Yaptığımız testler sonucunda hastaların atak döneminde ACTH'a 60. dakikadaki ve pik kortizol cevabım, remisyon dönemi ve kontrol grubuna göre yüksek bulduk. Bazal serbest testosteron düzeyi de atak döneminde remisyon dönemi ve kontrol grubuna göre yüksek bulundu. Kortizol, LH, FSH ve total testosteronun bazal düzeyleri açısından ise atak dönemi, remisyon dönemi ve kontrol grubu arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı. Her üç grup arasında GnRH ve HCG stimülasyon testlerine cevaplarda da anlamlı fark yoktu.Hastaların atak dönemlerinde remisyon dönemlerine göre ACTH'a 60. dakikadaki ve pik kortizol cevabını yüksek bulmamız, atakta adrenallerin daha güçlü stimüle olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. Sitokinlerden özellikle IL-6, bu artıştan sorumlu görünmektedir. Bu sitokinin atakta düzeyinin arttığının gösterilmesi, FMF atağında artan akut faz reaktanlarınm Üretiminde önemli rol oynaması, ayrıca bu sitokinin kortizol üretimini doğrudan stimüle etmesi gibi nedenler bu ihtimali güçlendirmektedir. IL-1 ve TNF-a'nın FMF'deki düzeyleri ve etkileri tam ortaya korumadığından bu skokinlerin atakta yüksek bulunan kortizol düzeyinden sorumlu olduklarım iddia etmek zordur. Yine de tüm gruplarda kortizol cevaplarının yeterli olması bu hastalıkta HP A aksın olumsuz etkilenmediğini göstermektedir. Ayrıca gonadal aksta da patolojik bir bulgu ile karşılaşmamamız, amiloidoz gelişmediğinde FMF'de reprodüktif fonksiyonların bozulmayacağım göstermesi açısından önem taşımaktadır. Sitokinlerin etkileri ile ilgili net sonuçlar elde edildikçe FMF'in daha kolay tedavi edilebileceğini ve komplikasyonlann önlenebileceğini düşünmekteyiz. 53

SUMMARY Familial Mediterranean Fever is an inflammatory disease commenly seen in Turkish population. It is inherited autosomal recessively and goes with recurrent attacks. Though fever and polyserositis are the main clinical characteristics of the disease, various organ involvements with skin eruption may be seen. Amyloidosis is the major complication of this disease. Colchicine is the most effective drug for preventing attacks and amyloidosis. Inflammatory cytokines are molecules that are released from many cells in the body and having receptors in various tissiues. They have important effect on physiological states and course of diseases. It is known that especially IL-1, IL-6 and TNF-a have direct and indirect effects on releasing of adrenal and -gonadal hormones. Their variation levels in some chronic and inflammatory disease and also FMF suggested that they may have important on pathogenesis of these diseases. Furthermore releavence of cytokine levels that colchicine may change suggests that this drug serves positive effects in FMF by this way. Changing of FMF course in menstrael cycle reducing in the severity of the disease as a result of hormonal changes in pregnants suggest that hormone levels are significant in this disease. It is known that endocrine disorders associated with development of amyloidosis. Hovewer, thinking that hormonal axis may disrupted before development of amyloidosis. We investigate adrenal and gonadal functions in uncomplicated FMF patients. For this aim, we performed ACTH stimulation, GnRH stimulation and additionaly in males HCG stimulation tests in patients (in attack and remission periods) and healthy volunteers. We compared results with each others. As a result of tests that we performed in the attack period we found the 60. minute and peak responses to ACTH higher in patient than in remission period and control group. Basal Cortisol, LH, FSH and total testosterone levels were found statistically unsignificant in the attack and remission period of patients and control group. There was no statistical significance in responses to GnRH and HCG stimulation tests among these three groups. Our finding that 60. minute and peak Cortisol responses to ACTH in attack period higher than in remission period is important for pointing out that adrenalglands are stimulated more strongly in attacks. Cytokines particularly IL-6 seems to be responsible for this arising. Releavence of the increasing levels of cytokine in attack period, it is play important role in production of acute phase reactants increasing in FMF attack, also direct stimulation of Cortisol production with this cytokine is supporting this probability. Because the levels and effect of IL-1 and TNF- a in FMF were not completely defined, it is not easy to think that this cytokines are resposible for high levels of Cortisol in the attack period. Nevertheless, sufficient Cortisol responses in all groups indicates that HPA axis is not disrupted in this disease. Absence of the pathological finding in gonadal axis is indicates that reproduction functions will not be disrupted in the absence of development of amyloidosis. We think that FMF will be treated more easily and that the complication will be prevented while certain results are obtained about of effects of cytokines. 55