Hepatit virüslerine bağlı kronik karaciğer hastalıklarında hepatit osteodistrofi prevalansı ve farklı tedavi rejimlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi

Abstract

Amaç: Bu çalışmada; hepatit virüslerine bağlı kronik aktif hepatit ve siroz tanısı konulmuş hastalarda hepatoselüler hasara bağlı gelişen osteoporoz prevalansının saptanması ve bu hastalar için en yararlı tedavi rejiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Materyal-Metod: Çalışmaya; klinik, laboratuar, ultrasonografi ve karaciğer biyopsisi ile tanısı konulmuş, çalışma kriterlerine uygun 49'u kronik aktif hepatit ve 28'i karaciğer sirozlu olmak üzere 77 hasta alındı. Kontrol grubu 20 sağlıklı bireyden oluşturuldu. Tüm hasta ve kontrol bireylerinin açlık kan örneklerinden serum biyokimyasal testleri, bazal hormonlar (Tiroid Hormonları, kortizol, FSH, LH, E2, PRL, sTes, PTH), 25 OH vit D3 ve kemiğe özgü alkalen fosfataz düzeyleri çalışıldı. KMD ölçümleri DEXA yöntemi ile lumbal 1-4. vertebra, femur boynu ve distal radius bölgelerinden yapıldı. Osteoporoz ve osteopeni tespit edilen hastalara kalsiyum desteği ile beraber, Alendronat 10 mg, Alendronat 70 mg, Risedronat 5 mg, intranazal Salmonkalsitonin ve vitamin D3 gibi ilaçlardan birisi rastgele başlandı. Tedavi süresi bir yıl olarak planlandı. KMD ölçümleri normal sınırlarda tespit edilen hastalar hepatik osteodistrofî gelişimi açısından bir yıl takip edildi. KMD ölçümleri normal olan hastalar ile tedaviyi tamamlayan hastaların KMD ölçümleri bir yıl sonra tekrar edildi. Bulgular: T skoruna göre; kronik aktif hepatit grubunda lomber vertebrada %24,5 oranında, femur boynunda %28,6 ve distal radiusta %6,4 oranında osteoporoz saptanırken, siroz grubunda lomber vertebrada %35,7 oranında, femur boynunda %32,1 ve distal radiusta %19,2 oranında osteoporoz tespit edildi. Kontrol grubuna göre, hasta grubundaki erkeklerde lumbal kemik mineral dansitesinde istatiksel olarak anlamlı azalma varken, kadınlarda hem lumbal vertebra, hem de femur boynu vııkemik mineral dansitesinde istatiksel olarak anlamlı azalma mevcuttu. Kronik aktif hepatit grubu ile siroz grubunun her üç bölge kemik mineral dansiteleri arasında anlamlı farklılık tespit edilmedi. Biyokimyasal parametreler değerlendirildiğinde, hasta gruplarında kronik karaciğer hastalığına ait farklılıklar izlenmekteydi. Biyokimyasal parametreler ile her üç bölge KMD'si arasında anlamlı ilişki tespit edilmedi. Hasta gruplarında 25 OH vit D3 düzeyi kontrol grubuna göre anlamlı biçimde düşük iken, kronik aktif hepatit ve siroz grupları arasında böyle bir farklılık tespit edilmedi. Hasta gruplarında kemiğe özgü alkalen fosfataz düzeyi kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksekti. Ancak, kronik aktif hepatit ve siroz grupları arasında böyle bir farklılık bulunmadı. Bazal hormonlar değerlendirildiğinde; sirozlu erkeklerde, kronik aktif hepatit ve kontrol grubuna göre LH düzeyleri anlamlı olarak yüksek, serbest testosteron düzeyleri ise anlamlı olarak düşük bulundu. PTH düzeyi tüm hasta gruplarında kontrol grubuna göre yüksek olmasına rağmen, bu fark istatiksel anlam taşımıyordu. Gruplar tedavi etkinliği açısından değerlendirildiğinde; lumbal vertebra KMD' sinde Alendronat 10 mg, Alendronat 70 mg, Risedronat 5 mg ve Salmonkalsitonin ile istatiksel olarak anlamlı artış sağlanırken, femur boynu KMD' sinde Alendronat 10 mg, Alendronat 70 mg, vitamin D3 ile istatiksel olarak anlamlı artış sağlandı. Distal radius KMD' sinde ise, Alendronat 10 mg ve Risedronat 5 mg ile anlamlı bir artış gözlendi. Sonuç: Hepatit virüslerine bağlı kronik karaciğer hastalıklarında hepatoselüler hasarın derecesinden ve hastalığın evresinden bağımsız osteoporoz görülmektedir. Bu hastaların tedavisinde bifosfonat grubu ilaçlar etkin olarak gözükmektedir. Ancak, ileri sirozlu hastalarda bu ilaçların özofagus varislerini irrite etme potansiyeli, kullanımını kısıtlamaktadır. Bu hastalarda, Salmonkalsitonin ve vitamin D tedavisi alternatif tedavi olarak düşünülebilir.Anahtar kelimeler: Hepatik osteodistrofi, osteoporoz, tedavi vııı

Aim: In this study, we aimed to determine the prevalence of osteoporosis due to hepatocellular damage in patients with chronic active hepatitis and cirrhosis related to hepatitis viruses and also the most effective treatment regimen in these patients. Material and Methods: A total of 77 patients (49 chronic active hepatitis and 28 liver cirrhosis) were included. Clinical diagnoses were confirmed by laboratory tests, ultrasonographic findings and liver biopsy. A control group consisted of 20 healthy people was formed. Serum samples of all patients and control cases were tested for biochemical tests, basal hormones (thyroid hormones, Cortisol, free testosterone, PTH, FSH, LH, PRL, E2), 25 OH vitamin D3 and bone specific alkalin phosphatase. BMD was measured by DEXA at the lumbal vertebrae, neck of femur and distal radius. To the patients with osteopenia / osteoporosis; Alendronate 10 mg, Alendronate 70 mg, Risedronate 5 mg, intranasal salmoncalcitonin or vitamin D3 was given randomly for one year along with calcium support. Patients with normal BMD were also followed for one year to detect the development of hepatic osteodystrophy. At the end of the first year, BMD was repeated in all patients. Results: According to T-score; osteoporosis rates were found 24.5%, 28.6% and 6.4% successively at lumbal vertebrae, neck of femur and distal radius in patients with chronic active hepatitis, while they were 35.7%, %32.1 and 19.2% in the cirrhosis group. As compared with the control group; bone mineral density decreased significantly at lumbal vertebrae in male patients, whereas it decreased significantly at both lumbal vertebrae and neck of femur in female patients. No statistically significant difference of BMD was detected between the chronic active hepatitis and cirrhosis groups. Though biochemical test results varied between patient groups due to the stage of the hepatic disease, they showed no correlation with BMD measurements. Independent from the disease stage, 25 OH vitamin D3 levels were lower and bone spesifıc alkalin phosphatase levels were higher' in patient groups than the control group . In male patients with cirrhosis; LH levels were higher and free testosterone levels were lower as compared with chronic active hepatitis and control groups. Though PTH levels were found higher in all patient groups, however difference with the control group was not significant. All alendronate 10 mg, alendronate 70 mg, risedronat 5 mg and salmoncalcitonin treatments gave significant rise to BMD at lumbal vertebrae. In BMD of femur neck, there were significant increases with Alendronate 10 mg, Alendronate 70 mg and vitamin D3. In BMD of distal radius, there were significant increases only with Alendronate 10 mg and Risedronat 5 mg. Conclusion: Osteoporosis may be evident in chronic liver diseases due to hepatitis viruses independently from the severity of hepatocellular damage and the stage of the disease. Biphosphonates seem to be effective in the treatment of these patients. Nevertheless, the irritating potency of these drugs to oeosophageal varices in the advanced cirrhosis patients may limit their usage. In such patients, salmoncalcitonin or vitamin D may become an alternative.Key words: Hepatic osteodystrophy, osteoporosis, treatment