Lösemi tedavisinde kemoradyoterapinin endokrin komplikasyonları

Abstract

ÖZETAmaç: Lösemi tedavisindeki gelişmeler nedeni ile son 30 yılda prognoz belirgin şekildeiyileşmiştir. Yaşam süresinin uzaması tedavinin geç etkilerinin ortaya çıkmasına sebepolmuştur. Bu durum kemoterapi ve radyoterapinin çocukların normal fizyolojikfonksiyonlarını ve büyümelerini koruyacak şekilde düzenlenmesi gerektiğini göstermiştir.Bu nedenlerle yapılan bu çalışmada kemoterapi ve kraniyal radyoterapinin uzun dönemendokrin komplikasyonları araştırıldı.Yöntem: Çalışmaya, 1988-2000 yılları arasında Erciyes Üniversitesi, PediatriHematoloji/Onkoloji Bilim dalında lösemi tedavisi sırasında 1800-2400 cGy radyoterapialmış 21 hasta (17 erkek, 4 kız) dahil edildi. Olguların tümünde ağırlık, boy ölçümü vekemik yaşı tayini yapıldı. Büyüme değerlendirilmesi için büyüme hormonu düzeyleri veuyku profili çıkarıldı. Bütün hastalara L-dopa uyarı testi yapıldı. Olguların cinselgelişmeleri tanner kriterlerine göre belirlendi. FSH, LH testesteron, östradiol düzeyleribakıldı. Glikoz metabolizmasını değerlendirmek için açlık kan şekeri ve oral glukoztolerans testi (OGTT) yapıldı. Ayrıca olguların tiroid fonksiyonları serbest T3, T4, TSH,tiroglobulin düzeylerine bakılarak değerlendirildi.7Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 15.7 ± 7.3 yıl olup, 11.6-24.2 yıl arasında değişmekteidi. Yirmi bir hastanın 16 (% 76.4) sında en az bir endokrin bozukluk saptandı. Yedi (%33.3) olgunun boyu 5. persentil altında olup, tüm olguların ağırlık persentilleri normaldi.Kemik yaşı iki (% 9.5) olguda geri olarak değerlendirildi. Dokuz (%42.9) olgunun IGF-1değerleri 5 persentilin altında idi ve 8 (% 38.1) olguda büyüme hormonu uyku profiliyetersiz bulundu. Tanner kriterlerine göre 15 (% 71.4) olguda cinsel gelişim evre 5, 4(%19.0) olguda evre 2, iki (% 9.5) olgu da evre 1 olarak değerlendirildi. Üç (% 9.5) olgudaFSH ve LH düzeyleri çok yüksek, altı (%28.5) olguda prepubertal düzeyde tespit edildi.OGTT yapılan hastalardan birinde tip 2 diabetes mellitus saptandı. Bakılan tiroidfonksiyonlarında bir(%4.7) olguda hipotiroidi, iki (% 9.5) olguda kompanse hipotiroidi, üç(% 14.3) olguda da subklinik hipotiroidi tespit edildi.Sonuç: Lösemi tedavisinde kemoradyoterapi uzun süreli sağ kalımda önemli yan etkileresebep olmaktadır. Tedavinin ardından yaşam kalitesini olumsuz etkileyecek ve erişkinyaşlarda ortaya çıkabilecek olumsuz etkileri erken tedavi edebilmek için olguların uzunsüreli takipler gerekmektedir.Anahtar Kelimeler: Lösemi, Çocukluk Çağı, Endokrin, Kemoradyoterapi, Komplikasyon8

ENDOCRINE COMPLICATIONS OF CHEMORADIOTHERAPY IN PEDIATRICPATIENTS WITH LEUKEMIAABSTRACTBackground: During 30 years, changes in the treatment of children and adolescents withleukemia have led to substantial improvements in survival with 5-year survival ratesapproaching 80%. With this improvement in survival, increasing attention is now beingfocused on issues relating to long-term morbidity and mortality associated with thetreatments responsible for that increased survival.Aims: To evaluate endocrine outcomes in long-term survivors of childhood leukemiatreated at a single institution.Patients and Methods: 21 patients (17 male, 4 female) that had 18-24 Gy radiotherapyduring their treatment of leukemia between 1988 and 2004 were included in this study.Following the completion of their therapy, the mean follow up period of the patients was6.4 ± 3.0 years. All patients were investigated according to somatic growth byanthropometric measurement and sexual maturation by Tanner-Marshall?s criteria. Serumgrowth hormone (GH) levels and sleeping profile were determined for evaluation of9growth. Serum FSH, LH, testesterone, eastradiol levels were measured in all patients.Hypothalamic-pituitary-thyroid axis was evaluated by assessing thyroid function tests (T3,T4, TSH). Oral glucose tolerance test was applied to patients who had elevated fasting bloodglucose levels.Results: The age range of patients was 11.6 to 24.2 years with a mean age of 15.7 ± 7.3years. 16 (76.4%) of patients had at least one endocrine abnormality. Seven (33.3%)patients had short stature and all patients had normal weight. Bone age was retarded in twopatients (9.5%). Serum IGF-1 levels were found low in 8 (42.9%) of patients. According toTanner-Marshall?s criteria, 15 (71.4%) patients had stage V, 4 (19.0%) patients had stage II,and 2 (9.5%) patients had stage I pubertal development. Serum FSH and LH levels werevery high in 3 (13,5%) patients and significantly lower than basal pubertal levels in 6(28.5%) patients. Diabetes mellitus type II was established in one (4,7%) patients.Hypothyroidism in one patient and compensated hypothyroidism in two patients weredetermined also.Conclusions: Endocrine sequel is common in leukemia survivors. Incidence and prevalencerates over time remain difficult to predict because of small study sizes and variabletreatment regimens. Periodical controls and carefully endocrine follow up of these patientsare essential especially for determination of the candidates for hormonal replacementtherapy.Key Words: Leukemia, Childhood, Endocrine, Chemoradiotherapy, Complications10