Domates güvesi (Tuta absoluta (Meyrick), lepidoptera: gelechiidae)`nin Nevşehir ilinde yayılışı, yoğunluğu ve popülasyon değişiminin belirlenmesi

Abstract

Solanaceae familyasına bağlı domates, patlıcan, patates, biber gibi bazı kültür bitkileri, tarımsal üretimde dünya çapında tartışmasız bir ekonomik öneme sahiptir. Diğer bazı bitkiler yanında bu bitkilerden de konukçu olarak yararlanan domates güvesi (Tuta absoluta (Meyrick), Lepidoptera: Gelechiidae), özellikle açık/örtüaltı domates üretim alanlarında, son yıllardaki en ciddi zararlı tehditi haline gelmiştir. Bu tez çalışmasında, Nevşehir ili ve ilçelerinde homojen dağıtılmış 33 adet delta tipi yapışkan tuzak kurulmuş ve T. absoluta'ya spesifik feromon içeren dispenserler ile zararlının 2013 yılı Mayıs-Aralık ayları arasındaki popülasyon değişimi izlenmiştir. Bahar ve yaz mevsiminde ayda iki kez, sonbahar döneminde birer aylık peryotlarla yapılan örneklemelerle T. absoluta'nın Nevşehir İli ve yöresindeki popülasyon yoğunluğu ve dalgalanması kaydedilerek incelenmiştir.Çalışmada tüm sezon ortalamasında en yüksek popülasyon düzeyi, sayım başına ortalama 100,5±14,4 bireyle Kozaklı İlçesinde kaydedilmiştir. Bunu sırasıyla Derinkuyu (72,6±11,6) ve Gülşehir (60,8±9,4) İlçeleri izlemiştir. Aylık bazda yapılan popülasyon değişimi değerlendirmelerinde tuzaklarda yakalanan birey sayısının Haziran ve Eylül aylarında hızla yükselişe geçtiği görülmüştür. Bu çerçevede, zararlının Nevşehir ili ve yöresinde yılda minimum iki döl verdiği belirlenmiştir. Çalışmada popülasyon değişimi ilçe bazında da incelenmiş ve gözlenen yüksek veya düşük popülasyon düzeylerinin o bölgelere özgü nedenleri tartışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Tuta absoluta, popülasyon değişimi, mekânsal dağılım, feromon tuzağı

Some culture plants belonging to Solanaceae family, like tomato, eggplant, potato and pepper, have a particular economical importance across the globe, without a doubt. Tomato leafminer (Tuta absoluta (Meyrick), Lepidoptera: Gelechiidae) which utilizes the above plants as host along with several other plants, become the most serious pest threat in recent years, especially in open/protected tomato cultivations. In this thesis study, pest's population was monitored with 33 Delta-type traps with dispensers containing T. absoluta specific pheromone, established across Nevşehir province at certain intervals. Pest's abundance and fluctuations in population were recorded and inspected by periodical samplings, carried out every 15 days in spring and summer and, once a month in autumn periods.The highest population level for the whole season were recorded in Kozaklı disctrict, with an average of 100.5±14.4 individuals per count. This is followed by Derinkuyu (72.6±11.6) and Gülşehir (60.8±9.4) districts. Evaluation of monthly population fluctuation data indicates a rapid increase at June and September. Therefore its concluded that the pest have minimum two generations per year, in Nevşehir province. Population fluctuations were further investigated per disctrict basis, and possible reasons of rises and falls of populations levels in the given disctrict were discussed.Keywords: Tuta absoluta, population fluctuation, spatial distribution, pheromone trap