Amaç programlama ve bilgisayar uygulaması

Abstract

-V- ÖZET işletmeler çeşitli amaçları olan ekonomik birimlerdir ve bir çok problemle karşı karşıyadırlar. işletme varlığını sürdürebilmesi için, karşılaştığı bu problemleri işletme hedeflerini de gözönüne alarak, bilimsel yöntemlere dayanarak çözümlemelidir. Yöneylem Araştırması bir işletme probleminin karar verme surecini bilimsel yöntemlere dayandıran ve çeşitli yöntemleri içeren bilimsel bir yaklaşımdır, işletme karar problemi çok-amaçlı, birbirleriyle çelişen amaçları içeren bir problem olduğunda Yöneylem Araştırması yöntemlerinden Amaç Programlama yöntemi kullanılır. Amaç Programlama, çelişen birçok amacın tek bir karar modelinde temsil edilebilmesine olanak tanır. Kısıtlayıcı koşullar bir amaç işlevi gibi ele alınarak varılmak istenen hedefler saptanabilir; amaçlar, işletmenin verdiği önem derecelerine göre sıralanabilir; bir den çok amaç ayni ölçü birimi ile ifade edilmek koşuluyla aynı önceliklerde bulunabilir ve amaçlara farklı ağırlıklar verilebilir. Karar modelinin çözümünde elde edilen başarım işlevi, amaçlar için saptanan hedeflere varılıp varılamadığını, hedeflere varılamadığı durumlarda hedeflerden ne kadarlık bir sapma oluştuğunu ortaya koyar. Amaç Programlama çok yaygın kullanım alanı bulmuş bilimsel bir yöntemdir. Karar modeline giren karar değişkenlerinin birbirleriyle olan fonksiyonel ilişkilerine ve bu değişkenlerin özelliklerinden ötürü alabilecekleri değerlere göre. Doğrusal Amaç Programlama, Doğrusal Olmayan Amaç Programlama, Tamsayılı Amaç Programlama ve 0-1 Amaç Programlama yöntemleri vardır. Bu yöntemlerden Doğrusal Amaç Programlama modellerinin çözümünde, grafik çözüm ve Değiştirilmiş Simpleks Yöntemi uygulanır. Değiştirilmiş Simpleks Yönteminin karar modelinin çözümünde izlenen işlem adımlar ı ( algoritması ) ayrıntılı olarak verilmiş ve bir örnek Üzerinde uygulaması ve sonuçları gösterilmiştir. Değiştirilmiş Simpleks Yönteminin bir işletme karar problemine uygulanışını göstermek üzere, Trabzon/Yomra Süt Mamulleri İşletmesinden alınan veriler kullanılarak bir karar modeli kurulmuş ; bu model. Değiştirilmiş Simpleks Algoritmasını esas alan bir bilgisayar programı ile çözülmüş sonuçları açıklanmış ve tartışılmıştır.

VI SUMMARY Companies are economic units and face numerous problems. For existence, the company should resolve these problems with due consideration of the company objectives. Operations Research is a scientific approach that bases the decision of a company problem on scientific techniques and includes several methods. When the decision problem involves multiple goals that may conflict with each other, goal programming method, which is an Operations Research method, is used. Goal Programming facilitates the represantation of many conflicting objectives in one single decision model. The objectives to be reached can be determined by considering the constraints as objective functions; the objectives may be ordered according to the degree of importance attached to them by the company; more than one objective may have the same priorities provided that they are expressed in the same scale units and different weights may be assigned to yhe objectives. The achievement function obtained in the solution of the decision model provides information as to whether the targets determined for the objectives have been reached or, if they have not been reached, how much deviation has occurred from these targets. Goal Programming is a scientific method with a wide application range. There are Linear Goal Programming, Nonlinear Goal Programming, Integer Goal Programming and 0-1 Goal Programming methods depending on the functional interrelation of the decision variables in the decision model and the values they can inherently have. In the Linear Goal Programming method the solution employs graphical approach and Modified Simplex Method. The algorithm for the Modified Simplex Method to be used for the solution of the decision model have been described in detail and an application example and Its results have been demonstrated. In order to demonstrate the application of the Modified Simplex Method to a company decision problem, a decision model has been constructed based on the data taken from Trabzon/Yomra Dairy Products Company. This model has been solved by a computer program based on the Modified Simplex Method. The results have been presented and discussed.