Döviz kuru politikası-ihracat ilişkisinin Türkiye açısından incelenmesi

Abstract

ÖZET Denge döviz kurunu, döviz piyasasında döviz arz ve ta lebi belirler. Bu kurun değişmesi döviz arz ve talebinin al tında yatan ve sabit kabul edilen faktörlerin değişmesine bağlıdır. Bu faktörler; nisbi gelir değişmeleri, nisbi enflasyon oranları, nisbi faiz oranları, beklentiler ve diler faktörlerdir. Belirlenen denge döviz kuru, dış ticaret ilişkileri açısından karşımıza üç önemli kavram çıkartır. Bunlar eksik değerlenmiş kur, aşırı değerlenmiş kur ve gerçekçi kur'lardır. Döviz kurlarının nisbi enflasyon oranlarından daha fazla artması kurların eksik değerlendiğini, daha az artması ise aşırı değerlendiğini gösterir. Kurlar nisbi enflasyon oranlarıyla aynı oranda artarsa gerçekçi döviz kurundan bahsedilir. Türkiye 1970-1979 yılları arası uyguladığı ithal ikamesi politikalarının doğal bir sonucu olarak parasını oranlarda aşırı değerlendirmiştir. Fakat bu yıllarda dolarla ifade edilen ihracat fiyatları aşırı değerlenmeyle birlikte artmıştır. örneğin bu dönemde 1970 yılı baz alındığında* 1979 yılında Türk Lirası `A 10 oranında aşırı değerlendiği, buna karşılık dolarla ifade edilen ihracat fiyatlarının % 140 arttığı görülmüştür. (Tablo 4. £3 ve Grafik 4.9) Bu durum aşırı değerlenmenin ihracat sektörleri aleyhine değiştirdiği nisbi fiyatların olumsuz etkisinin dolar fiyatlarının artması sonucu giderildiğini göstermektedir. Zaten yapılan regresyon analizi sonucu da bunu doğrular niteliktedir. Türkiye özellikle 1980 sonrası dönemde izlediği düşük değerlenmiş kur politikasıyla ihracatı teşvik etmek istemiş tir. Ancak burada da önceki dönenin aksine, düşük değerlenme artışına paralel olarak dolarla ifade edilen ihracat fi yatları azalmıştır, örneğin bu dönemde 1980 yılı baz alındığında düşük değerlenmenin en yüksek olduğu 1987 yılında Türk Lirası % 75 oranında. düşük değerlendiği, buna karşılık dolarla ifade edilen ihracat fiyatlarının 'A 13 oranında düştüğü görülmüştür. <Tablo 4. £0 ve Grafik 4.7) Bu durum düşük değerlenmenin ihracat sektörleri lehine sağladığı nisbi fiyat avantajlarının bir kısmının, dolarla ifade edilen ihracat fiyatlarının düşmesi sonucu dış piyasalar tarafından emildiğini göstermektedir. Yapılan regresyon analizi de bu ifadeyi doğrular nitelikte sonuçlanmıştır. VIIIButün bu sonuçlar döviz kuru politikasının ihracat Üzerinde etkisinin zayıf olduğunu göstermektedir. Hatta Türkiye gibi ithalata aşırı bağımlı Ülkeler için bu etki çok daha zayıftır. IX

SUMMARY Turkey^s import substituting trade regime between 1970- 1979 resulted in an over-valued currency. For the some period, it was also observed that Turkey^s export prices increased which can be attributed to the appreciation of the dollar. After 1980, Turkey shifted to an export oriented trade regime supported with an under valued currency. In spite of the previous period however, a decline in Turkish export prices was observed. It can be argued that the advantages from the under-valued currency were partially offset by the depreciating dollar. Both hypothesses were supported by the findings of the regression analyses. Hence, it can be calculated that exchange rate policies have relatively weak effects on export performance especially for a country heavily dependent on imports like Turkey.