Türkiye`de hayat sigortacılığının mali gelişimi, teknik esasları ve antienflasyonist etkileri

Abstract

ÖZET Hayat sigortaları ülkemizde ve sigortacılık sektörü içinde gereken öneme ulaşamamıştır. Bunun doğal bir sonucu da branş kendisinden bekleneni verememiştir. Bu nedenle sigorta sektörü içinde hayat sigortalarının teknik farkını, potansiyel kapasitesini ve makroekonomik sonuçlarını, bu güne kadar geçirdiği evreleri ve sonuçlarını göstermek amacıyla konunun incelemesi önem kazanmaktadır. Birinci bölümde, sigorta sektöründe önemli tanımlar, hayat sigortalarına ilişkin terimler ve branşın mevzuatı ile hayat sigortalarında organizasyon ve satış kanalları konusu incelenmiştir. ikinci bölümde de, hayat sigortalarının tekik esaslarına ilişkin olarak aktuaryel fonksiyonlar, primler, tarifeler ve hayat sigortası sisteminde önemli kavramlar olan matemetik karşılık ve mortalite kavramları ile birikimli sigortalarda kar payı ile karın analizi konusu incelenmiştir. Daha sonrada sigorta çeşitleri ve son yıllarda hayat sigortalarının lokomotifi olan ve sistemin gelişmesinede önemli boyutlara ulaşacak gurup sigortaları konusuna değinilmiştir. Üçüncü bölümde, hayat sigortalarının ülkemizde başladığı yıllardan itibaren mali gelişimi incelenmiştir. Bununla ilgili olarak 1970 yılından başlayarak hayat sigortalarının mali gelişimi 1984'e kadar birinci evre ve 1984' den günümüze kadarda ikinci evre olarak değerlendirilmiştir. Bu yıllar arasında sektörde hayat sigortalarının oranı, gösterdiği reel büyüme, GSMH ile olan paralel gelişmeleri, poliçe adetleri iptaller ve birikimli sigortalar için önemli bir kavram olan riyazi ihtiyat lardaki gelişmeler ile bu gelişmelerin bazı dünya ülkeleri rakamlarıyla karşılaştırması yapılmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde, hayat sigortalarının antienflasyonist etkileri ve gelecekteki ulaşılacak büyüklükler ile sonuçları tartışılmıştır. Hayat sigorta fonlarının yatırım alanları, yatırımlardan elde edilen kar oranları incelenmiştir. Ülkemizde yaşanan enflasyon ve enflasyonun sigorta sistemine etkileri tartışılarak alman tedbirler de incelenmiştir. Bu bölümde ayrıca gelecekte hayat sigortalarının alması gereken mesafeyi ve bunun sonuçlarını göstermek amacıyla bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada süre olarak, hayat sigortalarında ortalama emeklilik süresü olan 20 yıllık bir zaman dilimi düşünülerek 1995-2015 yılları değerlendirme konusu yapılmıştır. Türkiye'de bu yıllar arasında mevcut istatistiklerdenfaydalanarak bazı varsayımlarda bulunulmuş ve hesaplamalarda bu değerler esas alınmıştır. Çıkarılan sonuçlarda; -2015 yılına kadar ülke nüfusunun ulaşacalı değer ve bu nüfus İçindeki sigortalı fert sayısı, -Ulusal tasarruf düzeyi, fert başına tasarruflardaki gelişmeler ve tasarruftan hayat sigortasına akacak miktarlar. -Yıllar itibarıyla birikimli sigortalar için oluşacak matematik karşılıklar ve hayat sigortası üretimindeki gelişmeler, -Para arzındaki büyüme ve matematik karşılıkların para arzı içindeki oranında meydana gelecek değişiklikler, -Hayat sigortası primleri ve sektördeki diğer branş üretimleri ve hayat sigortası primlerinin toplam üretim içindeki payında meydana gelecek değişmeler, -GSYİH'da meydana gelecek artışlar ve hayat sigortası prim üretiminin GSYİH içindeki oranımda meydana gelecek değişmeler ve -Bazı Dünya ülkeleri rakamlarıyla 2015 yılında Türkiye'de meydana gelecek rakkamlarla karşılaştırılması yapılarak ülkede sağlanacak yada sağlanması gereken gelişme ile elde edilecek makroekonomik büyüklükler ortaya konmuştur. Son bölümde ; yapılan tespitler doğrultusunda sonuç ve değerlendirme yapılmıştır. VI

SUMMARY In our country and even in the sector, life insurance could not reach the point it deserves. As a result of this the branch was unable tooffer the expected. That's why the subject is worth to be examined inorder to indicate the technical differences, potential capacity and macroeconomic consequences of life insurance within this sector as well as its phases and results. In the first part, major definitions within insurance se ctor, termsrelated to life insurance, legislation governing the branch, organization and sale channels were studied. In the second part, as based on the technical principles of life insurance, actuarial functions, premiums, schedule, concepts such asmathematical equivalent and mortality which are significant in thesystem of life insurance, share of profit and analysis of the profitwere investigated. After that were studied types of insurance as we lias group insurance which has recently been the locomotive of lifeinsurance and will make great contributions to the development of the system. In the third part was studied the financial development of lifeinsurance from its beginning in our country. As related to this, financial progress of life insurance from 1970 to 1984 was classifiedas the first phase, and from 1984 to present date as the second phase. Rate of life insurance in the sector, its real growth, development asparallel to Gross National Pro duct, number of policy, cancellations, increase in `mathematical reserves` which is an important concept for accumulative insurance were all examined and these developments were compared with those in other countries. In the fourth part, anti-inflationist effects of life insurance and its possible dimensions and consequences in the future were discussed. Investment area of life insurance funds, share of profit from these investments were studied. After discussing the inflation in ourcountry and its effects on insurance system, focused on the measures which were taken. In this part was also carried a study in order to show the destination where life insurance should reach, and its consequences.20-year period, which is the average retirement period was consideredas the period of the study and thus time- period 1995-2015 was evaluated. Making use of available statistics in Turkey during thisperiod, certain assumptions were obtained and they were kept essential in calculations. In the conclusions; Value which the country population will reach until 2015 and number of insured people within population, National disposition level, incrase in dispositions per capita and amount to be transferred from dispositions into life insurance, -Mathematical equivalents that will occur in accumulative insurance considering different years and progress in outcome of life insurance, Growth in money - supply, variation that could be encountered in the rate of mathematical equivalent within money-supply, -Premiums of life insurance, other productions of branch in the sector, possible differences in portion of life insurance premiums within total production, -Probable increase in GSYIH and variation in the rate of premium outcome of life insurance in GSYIH and, -Comparing the numbers in world countries with those in Turkey by 2015, macro-economic growth that should be obtained by means of developments in Turkey was determined. In the lastpart, conclusions and evaluations were made out of these determinations. VIII