Türk endüstri ilişkileri sisteminde grevler ve ekonomik etkileri: Karşılaştırmalı bir yaklaşım

Abstract

ÖZET 1980 sonrası dönemde işçi sendikalarının grev uygulamalarının ekonomik değişkenler ve ülke ekonomisinin genel performansı üzerindeki etkileri bir çok araştırmacının ilgisini çekmiştir. Bu alandaki araştırmalar genellikle gelişmiş Batılı ülkelerde başlatılmış olmakla birlikte, 1980 sonrası Türkiye'sinde sendikal grevlerin etkisini incelemeye yönelik araştırmalara ilgi artmıştır. Günümüzde Türk endüstri ilişkileri sistemi ve işçi sendikacılığı yeni bir döneme girmiştir. 1980 sonrası ortaya çıkan ekonomik gelişmeler endüstri ilişkileri sistemine, işçi sendikacılığına ve grev uygulamalarına yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu çalışmanın birinci bölümünde Türk endüstri ilişkileri sisteminin genel yapısı incelendikten sonra, Türk endüstri ilişkileri sistemini oluşturan ve etkileyen faktörler ele alınmıştır. Bu bölümde Türk endüstri ilişkileri sistemini etkileyen faktörlerin sosyo ekonomik ve yasal unsurlardan oluşan karmaşık bir yapı sergilediği ortaya konmuştur. İkinci bölümde, endüstri ilişkileri sistemi ve işçi sendikaları arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu çerçeve içerisinde, Türk işçi sendikacılığının yapısı ve sendikalaşmış işgücünün değişik kriterler yönünden değerlendirmesi yapılmıştır. Üçüncü bölümde, Türkiye'deki işçi grevleri kamu ve özel sektör ayırımı çerçevesinde ilgili kavram ve kriterlerin esas alınmasıyla ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Bu bölümün amacı, 1980 öncesi dönemin yanısıra, esasen 1980 sonrası dönemde kamu ve özel sektör ayırımında farklı işkollarında, farklı dönemlerde yapılan grevlerin karşılaştırmalı bir şekilde incelenmesini sağlamaktır. Dördüncü bölümde, Türkiye ve veri temin edilebilen OECD ülkelerinde grev uygulamalarının analizi ve karşılaştırması yapılmıştır. Beşinci bölümde uygulanan ekonometrik tekniklerle Türk endüstri ilişkileri sisteminde grevlerin ekonomik değişkenler üzerindeki etkileri ve grev uygulamalarım etkileyen değişkenler belirlenmiştir. Son olarak, altıncı bölümde varılan sonuçların genel değerlendirmesi yapılmış ve önümüzdeki yıllarda grev uygulamaları karşısında alınabilecek önlemler ve izlenecek stratejiler hususunda bazı tavsiyelerde bulunulmuştur. Bu araştırma da varılan temel sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir: Öncelikle, sosyo ekonomik açıdan işçi sendikalarının önemli kuruluşlar olduğu kabul edilmekle birlikte, sendikal grevlerin Türk ekonomisinin genel performansı üzerinde olumsuz etkilere neden olduğu sonucuna varılmıştır. Bu sonuca, elde edilen verilerin doğruluğuna ve uygulanan analiz sonuçlarına bağlı olarak ulaşılmıştır. Grev uygulamalarının minimuma indirilebilmesi amacıyla işçi sendikaları ile işverenler arasında karşılıklı anlayış içinde işbirliğinin ve uygun makro ekonomik politikalarla genel ekonomik dengenin kurulması gerektiği sonucuna varılmıştır. VII

SUMMARY After 1980, a great deal of interest by labour economists has considered the impact of labour unions' strikes on the economic variables and overall performance of the country's economy. While much of such researches were initially conducted in the developed Western economies, some interesting findings regarding the effects of labour strikes emerged through the 1980s in Turkey. Today, in Turkey, industrial relations and labour unions are about to enter a new stage. Economic developments, after the 1980s, have brought new dimensions to the industrial relations system, labour unions and labour strikes as well. In this study, first part following the discussion in this general context, the Turkish industrial system has been brought under discussion was first focused on the elements of the Turkish industrial system and factors affecting the system. It has been emphasised that the factors affecting the industrial relations system reflect certain complex structural issues enrolled in the political, economic and legal structure. In the second part, the relationship between industrial relations and labour unions is investigated. In this framework, structure of Turkish labour unions, and unionisation of labour force have been evaluated thorough various aspects. In the third part, labour strikes in Turkey have been viewed in several perspectives, with a detailed examination of the concepts and contents of the labour strikes in both private and public sectors. The aim of this part is to realise a comparative study on the development of strikes in private and public sector and the period is especially from 1980 to 1994 as well as the pre 1980. In addition, a comparison has been made both between different industries and different periods. In the 4th part, labour strikes in Turkey and selected OECD countries have been analysed and compared. The fifth part the effects of strikes over major economic variables and factors affecting strikes have been analysed by employing econometric methods. Finally, 6th part concludes the results of this work and is devoted to discussion of future prospects and strategic options for the labour strike movements in Turkey. This study has led to following conclusions: First, it has been concluded that even though labour unions are very favourable organisations from the angle of socio-economic, the labour strikes comparatively generated very ill effects on the performance of Turkish economy. The significance of this conclusion rests upon the accuracy of the available data, econometric and descriptive analyses. The suggestion to minimise strike action is that a close co-operative relationship between labour unions and employees is needed in a mutual understanding as well as establishing general economic balance and stability with an appropriate macroeconomic stabilisation program. VIII