Ekonomik kalkınmada sermaye piyasasının rolü ve tasarrufların altenatif yatırım araçları arasında dağılımı: Türkiye örneği

Abstract

02. ÖZET Ekonomik kalkınma açısından tasarrufların üretken yatırımlara kanalize edilmesi özellikle gelişmekte olan ülkeler için hayati bir önem arzetmektedir. Ekonomide fonların fon fazlası olan ekonomik birimlerden fon açığı olan birimlere aktarılması için etkin çalışan bir finans sistemine ihtiyaç vardır. Banka kredileri yoluyla yapılan finansmanın etkinliğini, yasal yükümlülükler, işlem maliyetleri, vergiler ve banka kârları etkilemektedir. Dolayısıyla bankaların aracılık faaliyetlerinin maliyeti yüksek olmaktadır. Doğrudan finansmanı gerçekleştiren sermaye piyasası araçlarının maliyeti ise düşüktür. Sermaye piyasası araçları, sahiplerine diğer yatırım araçlarına kıyasla daha fazla reel getiri sağlarlar. Bu yüzden de tasarrufları artırıcı yönde etki yaratırlar. Sermaye piyasası küçük tasarrufları toplayarak oluşturduğu büyük fonları uzun vadeli finansman ihtiyacı olan özel kesime aktarır. özel kesimi düşük maliyetli sermaye piyasası araçları dururken bankacılık sektörüne yönelten pek çok sebep vardır. Yüksek enflasyon ve istikrarsız faiz oranlan uzun vadeli finansman ihtiyacı olan şirketleri olumsuz yönde etkilemektedir. Böylece şirketler kısa vadeli borçlanma araçlarına zorunlu olarak yönelmektedirler. Ayrıca şirketlerin çoğu yönetimi kaybedecekleri korkusuyla halka açılma konusunda oldukça muhafazakâr bir tutum izlemektedirler. Türkiye'de finansal sistem büyük ölçüde bankacılık kesirrıinin hakimiyetindedir. Son yıllarda sermaye piyasası araçlarında önemli artışlar olmasına karşılık özel sektörün banka kredilerine yönelik finansman yönteminde önemli değişmeler olmamıştır. Ancak, kamu sektörü bütçe açıklarını kapatmak amacıyla sermaye piyasasma yönelerek tasarrufların önemli bir talepçisi olmuştur. Bu durum özel kesimin sermaye piyasasmdan yeterince yararlanamamasına sebep olmaktadır. Sermaye piyasası finansal sistem içindeki yerini henüz alamamıştır. Tasarruf sahipleri halen en güvenilir olarak gördükleri döviz, mevduat ve altma yatırım yapmaktadırlar. Bu durum diğer yatırım araçları ile hisse senetleri arasındaki ikamenin düşük olmasına sebep olmaktadır. Bu araçların fiyatlarında meydana gelen değişmeler hisse senetleri piyasasını önemli ölçüde etkilememektedir. VAR modelinin sonuçlarına göre İMKB endeksindeki değişimler büyük ölçüde spekülatif faaliyetler ve kamu politikaları gibi dışsal faktörlerden kaynaklanmaktadır. Karar vericilerin uygulayacakları politikalarda bu noktalan gözönüne almalan sermaye piyasasının etkinliğini artırmak açısından oldukça önemlidir. vn

03. SUMMARY Channeling savings through productive investments has a vital importance in the process of economic development, especially in developing countries. Mobilization of resources from surplus units to deficit units in an economy is achieved by a functionally efficient financial system. Efficiency of bank- lending finance is affected by the regulatory requirements, direct taxes, operation costs, and bank profits. These factors increase the cost of bank's intermediation. However, the cost of direct financing through capital market instruments is relatively low. Relative to other means of financial investment, capital markets provide the highest real returns. That is, capital markets have positive impact on savings. The capital market pools small amount of savings and channels the huge amount of funds to the private sector which are in need of long-term funds. There are several reasons which have led the private sector to favor bank loans despite the apparent cost advantages of issuing securities. High inflation rates and volatility of the interest rates negatively influence the corporations which are in need of long-term funds. Thus, corporations are forced to favor short- term debt securities. Also, corporations are reluctant to go public due to management's fear of losing control of their decision making ability. The financial system have been dominated by the banking system in Turkey. Although securities issues have steadily increased in recent years, the private sector's financing pattern through bank loans has not changed much. However, the public sector has absorbed domestic savings through capital markets to finance its budget deficit. This results in a crowding out of the private sector from capital market. Capital market has not taken its own place in the Turkish financial system yet. Savers are still investing in foreign currencies, saving deposits, and gold. The substitution rate between these investment areas and the securities market is very low. Changes in the price of foreign currencies, gold, and the rate of interest have no significant impact on security prices. The VAR model concludes that movements in the İMKB index result significantly from exogenous factors, i.e. speculative activities and the public policy. Thus, the policy makers should consider these factors when taking policy actions from the point of view of improving functional efficiency of capital market. VIII