Irak`ta petrol üretimi ve sosyo-ekonomik sonuçları

Abstract

ÖZET Araştırma âlânı `Irak'ta Petrol Üretimi, Tüketimi ve Sosyo Ekonomik Sonuçları` konusunu içermektedir. Irak 29°-37° kuzey enlemleri ile 28°-48° doğu boylamları arasındadır. Güneyinde Suudi Arabistan ve Kuveyt, batısında Suriye ve Ürdün, güneydoğusunda Basra Körfezi, kuzeyinde Türkiye, doğusunda ise İran bulunmaktadır. Irak'ın sınırlarının toplam uzunluğu 3600 km'dir. Bunun 60 km'sini Basra Körfezi'nde deniz sınırı oluşturur. Irak'ın yüzölçümü 438.446 km2 olup, nüfusu ise 22 milyon civarındadır (1997). Irak'ta bulunan petrol alanları ülke içerisinde dengesiz bir şekilde dağılmıştır. Bu alanların çoğu, ülkenin kuzey ve güney bölgelerindedir. Petrol ve petrol ürünlerinin üretimini sağlamak için çeşitli petrol şirketleri kurulmuştur. Irak petrol şirketleri adında kurulan büyük şirketler grubu tüm ırak petrolünden yararlanıyordu. Irak'ta ilk petrol üretimi 14 Kasım 1927 yılında Kerkük şehrinin yakınlarında bir kuyudan yapıldı. Irak'ın petrol çıkaran bölgeleri oldukça geniş sahasına rağmen ülkenin petrol bölgesi iki alanda toplanmıştır. Bunlardan birincisi Kuzey Petrol Bölgesi, ikincisi ise Güney Petrol Bölgesidir. Irak'ta bulunan petrol boru hatlarının toplam uzunluğu 9261 km'dir. Yedi ayrı hattan oluşan Kuzey Petrol Hattının toplam uzunluğu 6374 km'dir. Güney Petrol boru hatları ise 6 ayrı hattan oluşmaktadır. Bu hatların toplam uzunluğu 320 km'dir. Yapılan tahminlere göre, Irak petrolleri rezerv bakımından Dünya enerji kaynaklarının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Kuzey petrol bölgesi Irak'ın toplam petrolünün % 75'ini üretmektedir. Güney Petrol Bölgesinin boru hatları hem karada hem de denizde yer alıp, kuzey petrol bölgesinden daha küçüktür.1972 yılında çıkarılan bir kanunla Irak Petrol Ameliyat Şirketi kuruldu. Bu yeni şirket Irak'taki petrol şirketlerini millileştirme kararı aldı. Irak'ta petrol üretimi ile birlikte petrol arıtma tesisleri de kurulmuştu. İlk petrol rafinerisi 1926 yılında AL-Vend Petrol Rafinerisidir. Yapılan rafinerilerin toplam sayısı dokuza ulaşmıştır. Bu rafineriler kapasiteleri, ürettikleri ürünler, yapım teknolojileri farklıdır. 1980 yılından sonra Irak'ın içinde bulunduğu savaşlar nedeniyle bu rafineriler büyük ölçüde tahrip olmuştur. Savaştan sonra bu rafineriler tamire girmiş; fakat buradaki en büyük problem rafinerilere dışardan alet alınmasına ambargo nedeniyle engel olunmasıyla ilgilidir. Irak'ta petrol ihracatındaki en büyük problem petrolün taşınmasıdır. Çünkü Irak sınırının uzunluğu 3600 km olmasına rağmen, bunun 60 km'si deniz sınırıdır. Bu hatlardan ilk olarak Kerkük'ten Suriye'ye ve Akdeniz'e iki boru hattı yapılmıştır. Daha sonra Kerkük'ten, Türkiye üzerinden Akdeniz'e ulaşmak için dört boru hattı yapılmıştır. Son yıllarda ise Ürdün'den geçen Kızıldeniz'e Akabe Körfezi'ne ulaşan bir boru hattı daha yapılmıştır. Diğer taraftan güney petrol bölgesinden Suudi Arabistan'ın Kızıl deniz kıyılarına iki boru hattı da yapılmıştır. Bu yüzden Irak'ın bölgesel politikası bu komşu ülkelere ticari ilişkilerini geliştirmek, petrol geçiş anlaşmalarını imzalamak, bu anlaşmalardaki vergi oranlarının uzun süreli ve düzenli bir şekilde tutmaktadır. Ülke dışı boru hatları yanında ülke içinde petrol ürünlerini taşımak amacıyla çeşitli boru hatları da yapılmıştır. Bu hatların en önemlisi stratejik petrol boru hatlarıdır. Bu hatların yanında Irak'ta Basra Körfezi kıyılarında üç liman yapılmıştır. Bunlar Fau, AL-Amiye ve AL-Amik limanlarıdır. K

SUMMARY The research field includes the Oil Production, Consumption and socio-economic consequences in Iraq. Iraq is situated between 29°-37° north latitudes and 280-480 east longitudes, and surrounded in the South by Saudi Arabia and Kuwait, in the West by Syria and Jordan, in the Southeast by the Persian Gulf, in the North by Turkey and in the East by Iran. The total boundray length of Iraq is 3600 kms, 60 kilometres of which is by the Persian Gulf. Its total lang area is 438.446 km2 and the population is abount 22 millions (1997). The oil areas have been scattered in an unbalanced way in the country. Most of these areas are in the North and South regions. In order to provide the production of oil and oil products, various oil companies have been set up. There used to be a group of companies called ` Iraqian Oil Companies` and was made use of by all the country. The first oil production was made from an oil well nearb the city kerkuk on November 14, 1927. Even though the oil producing areas have been expanded to a very large area, there are basically two main oil regions, one of the country is 9261 kms. Composed of seven different lines, the total length of the Northerrn oil line is 6374 kms. The Southern pipeline is composed of different lines. The total length of these lines is 320 kms. According to the estimates, the Iraqian oil composes a respectful part of the World's energy sources regarding oil supplies, and is located in the very center of the lower sources. The Northern oil region produces %75 of the Iraqian total oil. The Southern oil region, located both in land and at sea, is smaller than the Northern oil region. With a law made in 1972, the Iraq-American Company was set up. This new company has made a decizion to nationamise all the oil companies in Iraq.In Iraq, together with the beginning of oil production, oil refineries were set up as well. The oil refinery first set up in Iraq is the AL-Uend Oil Refinery. At present, there are nine oil refineries in Irag. However. Of these refinery. The capacities, products and production technologies are very different from each other. Due to the wars encountered by Iraq after 1980, these refineries were highly destroyed. After the termination of the mentioned wars, these refineries have been tried to be repaired, but, the greatest problem for such repairements is that Iraq has not been buying or providing necessary equipment and tools because of the embargo laid upon it. The greatest problem of Iraq for the exports of oil is the transportation of oil. Because, though total boundary of Irag is 3666 kms, only 60 kms of which is the sea coast. For this reakson, Iraq needs to construct some furher oil pipelines for oil transportation. The four pipelines first construct extend from Kerkük to Syria and the Mediterranean. Later, two other oil pipelines were constructed for the aim of reaching the Mediterranean from Kerkük via Turkey. In the resent years, Irag has also built another oil pipeline passing Jordan and reaching the Aqaba Gulf in the Red Sea. On the other hand, there are two other oil pipeline extending from the oil region at the south of Iraq to the Red Sea coasts of Saudi Arabia as well. The territorial policy of Irag is to develop its commercial relationships with these neighboring countries, and conclude any oil transit passing agreements with them, and keep the tax ratios resulting from such agreements regularly in a long term basis. Apart from such oil pipelines located abroad, Iraq also constructed some oil pipeline at home for the aim to transport crude oil and its by-product at home. One of these domestic oil pipeline is of strategically importance. Apart from these pipeline, three seaports were constructed in Iraq for oil tnastportation; they are Fau, Al-Amia and Al- Amiq seaports. XI