11 Eylül öncesi Afganistan

Abstract

ÖZET XVIII. yüzyıla kadar bugünkü Afganistan coğrafyasını tam olarak ifade edecek herhangi bir ad bulunmamaktadır. Ancak 1747 yılında Abdali reislerinden Ahmed Şah'ın, `Milli Afgan Devleti` ni kurmasından sonra, siyasi alanda ortaya çıkan bölge `Avganlar` bölgesi anlamına gelen `Afganistan` adını almıştır. İngiltere'nin 18. yüzyıl ve 19.yüzyıl içerisinde Hindistan'ı sömürge alanı olarak belirlemesinden sonra Afganistan üzerinde, Sovyetler Birliği ile İngiltere arasında nüfuz mücadelesi başlamıştı. İngiltere, Hindistan'ı koruyabilmek; Sovyetler Birliği ise sıcak denizlere inmek için Afganistan üzerinde hakimiyet kurmak istemişti. 20.yüzyılın başlarına kadar bu mücadele devam etmiş ve 1921 yılında İngiltere- Afganistan arasında imzalanan antlaşma ile sona ermişti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Türkiye-Afganistan ilişkileri oldukça gelişmiş ve iki ülke arasında eğitim, kültür ve dostluk antlaşmaları imzalanmıştı. II.Dünya Savaşı'ndan sonra dengeler değişmiş; 1947'de İngiltere, Hindistan'dan çekilmişti. İngiltere'nin bölgeden çekilmesiyle çizilen `Durand Hattı` ile Afganistan'ın bir kısmı Pakistan sınırlan içerisinde kalmıştı. İngiltere'nin bölgeden çekilmesiyle oluşan boşluğu, ABD ve Sovyetler Birliği doldurmaya çalışmıştı. Sovyetler Birliği, Afganistan ile eğitim, kültür antlaşmaları ile ülkede komünizmi yaymış ve kurulan komünist parti aracılığıyla etkinliğini arttırmıştı. Ülkede uygulanan komünist reformlara halk tepki vermiş ve 1978 yılında rejime karşı isyanlar başlamıştı. Hükümetin başarısızlığı üzerine, komünist rejimin güçlendirilmesi ve kendisine bağlı cumhuriyetlerin yönetimi ele geçirecek İslami rejimden etkilenmemesi için 1979 yılında Afganistan'ı işgal etmişti. 1989 yılına kadar, 10 yıl boyunca Afganistan'da kalan Sovyetler Birliği, oluşan muhalif grupları bastıramamış, kontrolü sağlayamamış ve ekonomik yönden çok büyük kayba uğramıştı. Muhalif gruplara dünya devletlerinin verdiği destek karşısında başarısızlığa uğrayan Sovyetler Birliği, 14 Nisan 1988'de imzalanan Cenevre Antlaşmalarıile 15 Şubat 1989'da tamamen Afganistan'ı terk etmişti. Fakat bu başarısızlığı ve prestij kaybı, Doğu Blok ülkeleri ve bağlı cumhuriyetlere örnek teşkil etmiş ve 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasına sebep olmuştu. Sovyetler Birliği'nin Afganistan'dan çekilmesiyle ülkede uzun sürecek bir iç savaş başlamıştı. 1994'de, Pakistan destekli Taliban, Afganistan'daki iktidar mücadelesine ortak olmuştu. 1996 yılında Kabil'i ele geçiren Taliban, 2000 yılı sonlarına gelindiğinde, Afganistan'ın % 90-95' ini kontrol edebilecek hale gelmişti. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte bağımsızlığını kazanan Orta Asya ülkeleri üzerinde dünya devletlerinin politikaları değişmişti. Zengin doğalgaz ve petrol rezervleri bulunan cumhuriyetler üzerinde, Afganistan'ı da kapsayan doğalgaz boru hattı çekişmesi başlamıştı. Taliban' m Afganistan'ın çoğunu kontrol eder duruma gelmesiyle komşu ülkeler arasında güvenlik ve işbirliği anlaşmaları imzalanmıştı. BM'nin tüm barış girişimleri başarısızlıkla sonuçlanmış, diğer ülkelerin Taliban ve muhalif gruplara yaptıkları destekler önlenememişti. IX

SUMMARY There was no name to define the geography of today's Afghanistan till 18th Century. But,after Ahmad Shah, who was of Abdalian (Abdali) leaders, founded ` The National Afghanistan State ` in 1747,the field which was come out at the political area had the name of `Afghanistan` meaning `Avgans` area. After the great Britain determined India as a colony-area within 18th and 19th Centuries, a struggle started between the Soviet Union and Great Britain to put an influence on afghanistan. Great Britain, to save India; but the Soviet Union wanted to be dominant on Afghanistan to reach the warm seas. This struggle continued till early 20th Century, and was over when a pact was signed between Great Britain and India in 1921. After world war first, the relations between Turkey and Afghanistan got highly developed and pacts were signed between these two countries about education, culture and friendship. But after world war second, the balances in the world changed; and England receded from India in 1947. After `Durand Line` which was drawn after England's receding from India, some parts of Afghanistan were left in Pakistan's borders. The emptiness which was occured after England left the area was tried to be filled up by the United States and the Soviet Union. The Soviet Union spreaded the communism in the country by its educational and cultural pacts with Afghanistan and increased its activities there by its founded communist party. The people in Afghanistan reacted against communistic reforms in the country and rebellions got started agaisnt this regime (system) in 1978. Upon the failure of the goverment, the Soviet Union occupied Afghanistan in 1979 to strenghten the communist system and not to be effected by Islamic regime which would capture the goverments of the states that belonged to itself. Until 1989, the Soviet Union which stayed in Afghanistan during 10 years failed on putting down the opponent groups, on keeping under its control and had a great deal of damages economically. The Soviet Union which failed against other countries' supports to Afghanistan, left the country completely signing Genova Pacts in April 14,1988 and February 15,1989. That loss of prestige and failure had been taken an example by thecountries of communistic block and related republics and this caused the Soviet Union to be dissolved in 1991. After the Soviet Union left Afghanistan, a long-term civil war begun. In 1994, Taliban which was supported by Pakistan also became a partner for the struggle of capturing the goverment Taliban which captured Kabil in 1996, gained power to keep 90- 95% of Afghanistan under control when we reached late 2000's. The policies of the the other countries in the world changed on the Central Asian Republics which gained their independences after the Soviet Union's dissolving. In these republics, whom they have rich natural gas and petroleum reserves, the brickings of the natural gas got started included Afghanistan. Also when Taliban became a power to control nearly all the Afghanistan, security and coorperation pacts were signed between neighbour countries. All the peace-attempts of UN failed, and the supports to Taliban by the opponent groups were never prevented. XI TCYÜKSEKÖ?RET&îKDlüLP ?.nuAuıırrısvnil HITOICSZt