Türkçede kısaltma grupları

Abstract

Bu çalışmada öncelikle kelime grupları ve bunların içinde de kısaltma gruplarının yapı ve kullanılış özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, Türkçenin ilk yazılı kaynakları olan Orhun Abideleri(OA) başta olmak üzere Kutadgu Bilig(KB), Mukkaddimetü'l Edeb(ME), Yunus Emre Divanı(YED), Dede Korkut Hikâyeleri(DKH) gibi klasik sayılan eserler ile farklı dönemleri temsil etmek üzere seçilen Sıfatu'l Haremeyn(SH), İntibah(İ), Handan(H), Beş Şehir(BŞ) ve Memleket Hikâyeleri(MH) gibi eserlerdeki kısaltma grupları tespit ve tasnif edilmiştir.Bu çalışmanın amacı, Türkçenin farklı tarihî dönemlerinde kısaltma gruplarının nasıl ve hangi sıklıkta kullanıldığını göstermek, bunların hangi kelimelerden kurulduğundan hareketle çeşitli dil bilgisi ve söz dizimi kitaplarında verilen bilgiler ışığında sınıflandırmalarını yapmaktır. Ayrıca bu sınıflandırmada tam olarak yerini bulamamış ve bazı araştırmacılar tarafından ikileme bazıları tarafından da kısaltma grubu olarak kabul gören el ele, göz göze, derinden derine, güle güle gibi yapıların kullanım sıklığı da tespit edilmeye çalışılmıştır.Öncelikle ?Kelime Grupları? ve ?Kısaltma Grupları?nın çeşitli dil bilgisi ve söz dizimi kitaplarında, ayrıca konuyla ilgili bazı makalelerde nasıl ele alındığı araştırılmıştır. Bu yapılırken kelime gruplarının ve buna bağlı olarak da kısaltma gruplarının tasnifinde, adlandırılmasında ve çeşitlerinde bazı fikir ayrılıklarının olduğu görülmüş ve bunlara dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada ise kısaltma grupları çeşidi olarak isnat, belirtme, yönelme, bulunma, ayrılma, ilgi, eşitlik, vasıta gruplarına ve kimi kalıplaşmış ifadelere yer verilmiştir.Çalışma sonucunda kısaltma grupları olarak kabul edilen yapıların Türkçenin ilk yazılı kaynaklarından itibaren kullanımda olduğu ve bu kullanımın Türkçenin gelişimiyle arttığı kanısına varılmıştır.

In this study firstly the structure and usage characteristics of word groups and abbreviation groups in it are tried to fasten down. To this end, the abbreviation goups in Orhun Monuments(OA) which are the first written source of Turkish, Kutadgu Bilig(KB), Mukaddimetü?l Edeb(ME), Yunus Emre Divanı(YED), Dede Korkut Hikâyeleri(DKH) and of works named Sıfatu?l Haremeyn(SH), İntibah(İ), Handan(H), Beş Şehir(BŞ) and Memleket Hikâyeleri(MH) which are choosen to represent the different periods are determined and classified.The aim of this study is to show the usage frequency of abbreviation groups in different historical periods of Turkish and to classify the abbreviation groups starting out from which words they are set with the help of information that are given in syntax books. Beside this, the usaqe frequency of structures like el ele, göz göze, derinden derine, güle güle which are accepted as reiterative for some researchers and as abbreviation group fort he others is tried to fasten down.Primarily, it is searched how ?Word Groups? and ?Abbreviation Groups? are handled in various grammar and syntax books and in some articles about the topic. In order to that it is tried to point to some thought differences that are seen in classification, naming and types of word groups and abbreviation groups connected to that. In this study, under the name of abbreviation groups, it?s given place to ascription, accusative, dative, locative, ablative, genitive, equality, agency groups and stereotyped expressions.At the end of the study, it is reached the opinion that the structures which are accepted as abbreviation groups are in usage as from the first written sources of Turkish and this usage is increasing with the evolution of Turkish.