İnsan-toprak ilişkisinin kültürel gelişimi ve seramiğe varışı

Abstract

ÖZET Dünyanın nasıl oluştuğu hakkında birçok araştırmalar yapılmaktadır; ama kesin bir sonuca varılamamıştır. Şu an olduğu gibi ilk çağlarda da insanlar, çevrelerindeki herşeyi merak ediyorlar ve onlara cevap bulmaya çalışıyorlardı. Bu soruların en önemlisi, dünyanın ve insanın nasıl oluştuğuydu hiç kuşkusuz. Çünkü, insan kendisi ve üzerinde yaşadığı dünya hakkında hiçbir şey bilmiyordu. Çeşitli olaylarla karşılaştığı halde onları anlayamıyordu. Kendini dünya üzerinde bir yere oturtabilmek ve dünyayı da kendi düşüncelerine yerleştirmek için tanımalıydı. O zamanlar bilim olmadığından, kendilerince hiçde bilimsel olmayan cevaplar buluyorlardı. Bu cevaplar o kültürlerin mitolojilerinde yeralıyordu. Bunlara da o zamanki bilimler olarak bakılmaktadır. Her toplum, bu konular hakkında kendilerine göre çeşitli görüşler dile getiriyor, bunlar da kültürlerinin oluşmasına yardımcı oluyordu. Toplumların bu gibi düşünsel faaliyetleri, bize o toplum hakkında bilgi verebilmektedir. En eski yazdı belgelere rastiadığımız Sümerler'in, dünyanın ve insanların oluşumu hakkındaki düşünceleri, şu anki birçok dinlere etki etmiştir. Sümery Mısır, Yunan ve Türk mitolojilerinde, Dünya'nın ve insanın oluşumunda toprağın rolü büyüktür. Bunların devamı olarak şu anki dinlerde de (Musevilik, Hıristiyanlık, Müslümanlık) Dünya ve insanın oluşumunda toprak yer alır. Çünkü toprak, yaratıcı ve doğurucu 'Toprak Ana'dır. Dünya üzerinde ilk hücrenin oluşmasından başlayarak insanın oluşmasma kadar geçen dönem, belli bir düzen içerisinde gelişmiştir. Bu düzen evrimsel bir düzendir. Evrim, milyonlarca yıl sürmeş bir olaydır. Tarih öncesi araştırmalar, bir çok başka bilim dalından yardım görerek çeşitli bilimsel yöntemlerle araştırmalarını sürdürür ve inşam tanımaya çalışır. İnsan, omurgalı ve memeli hayvanlar dünyasında 'primat' adı verilen bir ailenin son örneğidir ve evrim yolu ile bugünkü insanlığı yaratmıştır. Bu hembiolojik bir evrimdir, hem de kültürel bir evrim. İnsanı ele aldığımızda, onun; dik yürüyen, alet yapan, konuşan, soyutlayabilen araştıran ve akıl sahibi olan bir yaratık olduğunu görüyoruz. Dünya üzerinde, bütün bu özellikler sadece insanda vardır. Bu da oluşturduğu Tcültür' sayesinde olmuştur. İnsanlık tarihine bütün olarak bakıldığında, iki ayrı bölüm göze çarpar: Bunlardan ilki, çok ağır ve uzun olan 'ilkel topluluk', ikincisi, çok hızlı gelişmiş olan 'uygar toplum'dur. 'İlkel topluluk' insanların sırasıyla toplayıcı, avcı-toplayıcı ve uzman avcı oldukları, paleolitik ve mezolitik devirlerini içine alır. Üretime rastlanmaz. Biolojik ve kültürel evrim beraberce yihiîmüştür. Mezolitikte yavaş yavaş üretimin ilk basamağı olan devşiricilik görülür. Bu devirde topraktan resimler ve küçük heykelcikler yapılmıştır. Daha çömlekçilik başlamamıştır. Devşiriciliğin gelişmesiyle büyük bir devrim olan neolitik devir başlar. Artık insanlar üretime geçmişler ve toprakla şimdiye kadar olmadığı ölçüde ilişki içerisine girmişlerdir. Topraktan hem besin elde etmişler hem de çeşitli araçlar yapmışlarıdır. Bu yüzden insanlar toprağa büyük değer veriyorlardı. Doğuran, gizsel bir varlıktı artık. Toprağa ve topraktan çıkan herşeye tapıyorlar ve ona saygı duyuyorlardı. Herşeyi meydana getiren toprak, insanın meydana gelmesinde de etkili olmuştu. Neolitikten sonra, kültürler oluşurken toprakla biçimlenmişlerdir. Bu devirde sanatta, dolayısıyla seramikte büyük gelişmeler görülür. Dönemin başlarında kadınların yaptığı sade çömlekçilikle başlayan seramik, dönemin sonlarına doğru erkeklerin yaptığı zanaatler haline gelir. İnsanlar, üretime geçtikten soma, madenleri de işlemesini öğrenmişler ve birçok bilimin ve buluşun temellerini atmışlardır. Bu buluşlardan biri de tekerleğin bulunmasıdır. Tekerleğin bulunmasıyla çömlekçilik çarkla yapılmaya başlanmış ve seramikte büyük gelişme sağlanmıştır. Seramiğin zanaat haline gelmesinde, çarklı çömlekçiliğin yeri büyüktür. Neolitikte iki tip topluluk görülür. Bunlar çiftçi ve çoban topluluklardır. Bu topluluklararası savaşçı ve barışçı ilişkiler sonucu, insanlar köy VItopluluklarından, kent toplumuna geçişi sağlayabilmişlerdir. Kentler, devletleri; devletler de imparatorlukları meydana getirerek uygar topluma geçişi sağlamıştır. Uygar toplumun oluşmasıyla, farklılaşmış, sınıflı, devletli toplumlar görülür. Bu gelişmeler ilk önce Ortadoğu'da gerçekleşmiş. Savaşçı ve barışçı yollarla tüm dünya ya olduğu gibi Avrupa'ya da yayılmıştır. Avrupa'daki o zamanki önemli uygarlıklar eski Yunan ve Roma uygarlıklarıdır. Bu uygarlıklar kültür ve sanatta çok güzel örnekler vermişlerdir. Bunların içinde seramik, özel bir yer tutar. Çarklı çömlekçilik yaparak hem biçim hem de üzerindeki resimlerle çok özgün eserler elde etmişlerdir. Tek tanrılı bir din olan hıristiyanhğın Avrupa'ya girişi ile ilk çağ'daki bu gelişmenin tersine bir çöküş başlar. Bu çağda hiçbir ilerleme göze çarpmaz. Feodal düzen ortaya çıkar. Ortaçağ'daki herşey toprak üretimi üzerine kurulmuştu. Toplumsal yapı da toprak üretimine bağlı olduğu için sınıfsal farklılaşmalar oluşmuştur. Tarımsal üretim biçimleri her toplumda değişir. Üretim biçimleri yapılarına göre çeşitli tiplerde görülür. Bunlar; feodal taran, Asya tipi taran, kapitalist taran, sosyalist taran ve endüstriyel tarandır. 18.yy. aydınlanma yüzyılı olarak geçer. Çünkü, Avrupa feodal düzenden, yavaş yavaş sıyrılır ve eleştirici düşünceyle bilimsel ilerlemenin yam sıra ticaretin ilerlemesiyle kapitalizmin genişlettiği bir dünya meydana gelir. Ticarette, tarımda, sanayide, herşeyde yeni bir devrim başlar. Bu, sanayi devrimidir. Neolitik devrimden sanayii devrimine kadar insanlık tarihinde, pek önemli gelişmeler olmamıştır. Sanayi devrimiyle insanlık, gitgide genişleyen bir makineleşmeye yönelirken, nüfus da artmaya başlamıştır. Bu devirde, her alanda olduğu gibi, seramikte de sanayileşme başlar. Bu gelişme 20.yy'da daha da büyür ve artık seramik kapkacak değildir. Çeşitli yapı malzemelerinde, süs ve sofra eşyalarında, kristal camlarda, elektrik yalıtkan malzemelerde, elektronik sanayinin en hassas malzemelerinde, optik camdan VIIlazer kristallerine, metalürji sanayi için çeşitli ateş tuğlalarında, füze ve uzay araçlarının en önemli kısımlarında ve iletken nükleer yakıtlara kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Ayrıca, plastik sanat alanlarında da üç boyutlu seramik heykeller yapılmaktadır. Bu heykeller, duvarları süsleyen panolar olabildiği gibi sokaklarda, mimaride ve sergi salonlarında sergilenmektedir. VIII

ABSTRACT There are many researches about how the world is formed but no absolute outcome yet. As it is now, during first centuries, man wondered.everything around and tried to find answers. The most important of these questions was, without doubt, how the world and the human existed because they knew nothing about themselves and the world they live on. They faced many phenomenon without understanding what they are. He should have learned to find his place on earth and to establish his toughts in mind about it. Since there wasn't `science`, they found very unscientific answers that existed in their cultural mythology which is accepted as these days' sciense. Every society followed its own way of thinking which helped to form its culture. Societies' these kind of thought activities give us idea about their culture. The ideas of Sumerians of whom we met the oldest written proofs effected many religions of todays. According to the Sumerian, Greek, Egypt and Turkish mythology, the soil's role is important in the existance of the earth and the human being, of which's effect also exists in today's religions like Christianity, Islamism, and Jewry because the soil is `Mother Nature` - creative and viviparious. On earth, the period from the first cell to the human being developed in a certain evalutionary order which lasted for millions of year. Prehistoric researches continued their investigations by the help of other scientific branchs and methods and tried to learn human being. Human being is the last example of a family whic is called as `primat` in vertabrata and mammalias' world and has created today's mankind by biological and cultural evolution. When we considered men, we see them as homo erectus, homo faber, homo lingua, homo symbolicus, homo curiosos and homo sapiens of his culture. IXWhen we look at man's history as awhole, we see two parts, one very slow developing and long `primitive community`, the other very fast developing `civilized community`. Primitive community includes Paleolithic and Neolithic age in whic.man is collector, hunter - collector and skilled hunter. Ther is no production. Biological and cultural evolutions developed together, in Neolithic age, we see the beginnig of production. Earthenware figures and small sculptures are made in these days but pottery is later following the developments in Neolithic age, Neolithic age - the age of agriculture begins. Man produces and is very interested in soil. They either supplied food or made instruments and realized its importance. From then on it was something misterious which creates. They devoted everthing related to it which also formed makind. After Neolithic age, cultures are shaped by soil while developing. In the age, there are big developments in arts and so in ceramics. At the begining of the are, ceramics which began firstly as pottery of women, then turned into handicrafts of men at the and of the age. After men began producing, they also learned to use metals and there is the origin of many sciences and inventions like wheel. By the inventions o£ wheel, they began to use spinnig wheel in pottery and seramics showed great developments, spinning wheel is what makes ceramics handicraft. We can see two communities in Neolithic age, that are farmers and shephards. Men turned from country society to city society as a result of their warlike and pacifist relations between civilized community is formed when countries turned into states, states into empires. In civilized community, classified societies are formed firstly in the Middle East and then spread over Europa by the ways of peace and war. In that times, important civilizations in Europa were old Greek and Roman civilizations which gave masterpieces in culture and art especially inceramics. By pottery with spinning whell, they created very special works in form and the figures on it. By the existance of Christianity in Europe, a collapsion started as a contrary to Antiquity. There occure no development, feudal order exists. In the.middle age, everthing is based on soil production, we see social classifications. Kinds of agricultural productions are different in every society according to their structure-feudal agriculture, Asian kind of agriculture, capitalist agriculture. 18. Century is the `Age of Enligtenment` because feudal order dissepears in Europe and either with critical thinking and scientific developments or commercial development a new world exists that is formed with capitalism. A new evolution starts in trade, agriculture, industry and everything else. This is `Industrial Revolution`. From NeoHtic evolution to industrial revolution, there is no important progress in man's gets used to mechanization day by day and the populations increases. In this are, there is industrilization in ceramics also. This development shows it self more in 20. Century and it is no more wares only; it is used for various construction materials, ornaments and kitchen ware, crystall glass* electric insulating materials; also in electronic industry from optic glass to laser crystalls; in metallurgy industry, for various fire brics, rockets nd important parts of spaceships and in nuclear conducting fuels. Also in plastical arts, three dimensional ceramic statues can be either as panels on walls or on the streets, in architecture and in exhibition halls. XI