Boynuz formunun çağlar boyu Anadolu seramik sanatında kullanılışı

Abstract

VII ÖZET Antilop, ceylan, geyik, dağ keçisi, öküz koç ve boğa gibi memeli geviş getiren hayvanların savunma ve hücum silahı olan boynuz, çağlar boyunca Anadolu insanının sanat ürünlerine kaynak olmuştur. Doğanın gücünü niteleyen bu sanat ürünlerinde, inançların hayvan kılığında biçimlendiği görülür. Kutsal kabul edilen bu hayvanları sanat ürünlerinde kullanmaya başlamaları, insanların yerleşik hayata geçişinde. Neolitik Döneırfde mümkün olmuştur. Böylece bu hayvanları günlük kap kaçaklarına ve kült törenlerinde kullandıkları kaplara geçirmeye başlarlar ki bugün 'seremoni kapları' diye adlandırılan bu hayvan ya da boynuz biçimli kaplara Sümerce 'hibru', Yunanca 'rifon' adı verilmektedir. Yukarıda bahsi geçen hayvanlar emzik, kulp veya gövde üzerinde alçak kabartma şeklinde daha çok günlük kullanılan kaplara uygulanmıştır. Bununla birlikte kült törenlerinde.kullanılan kaplarda ise daha çok tüm hayvan başı şeklindeki formlar tercih edilmiştir. Bu tip kaplarla doğa ile ilişkili tanrı, tanrıça ya da tanrı ailesine içki sunulur ya da içilirdi. Bu çalışmada Anadolu'da Neolitik Dönem'den itibaren ele geçen boynuz ve boynuzlu hayvan biçimli kapların filolojik anlamı, teknik ve işlevsel özellikleri, yapılış amacı, içine neler konduğu, kullanım biçimi, önemi, tipolojisi ve hangi boynuzlu hayvanın, hangi tanrı ya da tanrıların kutsal hayvanı olduğu gibi sorulara yanıtlar bulunmaya çalışılmıştır. Eski Yunan'dan dilimize 'keramik' (KERAMOS) olarak geçen boynuz, Eski çağ insanının yaşam simgelerinden biri olmuş önemini çağlar boyunca koruyup dinsel imgelerin temelini oluşturmuştur.

SUMMARY The horn which is a defence and an attact weapon of the chewing mammals like antilop, gazelle, deer, ibex, ox, ram and bull had been on inspiration for the articrafts of the Anatolian Civilizations for ages. It is observed that the belief had been formed in animal figures modifing the power of nature in these articrafts. The use of these holly animal figures on the articrafts started with the settled life in the Neolithic Period. These figures used both on kitchen pottery and on potteries used during cult ceremonies. They colled as `BIBRIT in Sumerian and `RITON` in Greek what wc call as `CEREMONIAL POTTERIAS` today. These animal figures mentioned above had been used in spout or handle parts or on the body as slightly embossed for the kitchen pottery. Nevertheless, for the ceremonial pottery, which used to present divine drinks for the Gods or Goddesses of the Nature the whole head llgiire had been prefered. In this study of the Neolithic potteries found in Anatolia, I tried to visualise the potteries technology, their significance, way of use, technical and functional features and their philological meaning as well as which horned animal was the symbol of which God. Finally, the horn, we derived as `kcramik11 from the Old Greek, had been a life symbol for the ancient people. Preserving its significance through ages it also had been the basis of religious images.