Anadolu kapı tokmakları ve bu formlardan yola çıkarak çağdaş seramik öneriler

Abstract

ÖZET Sanatın diğer dallarında olduğu gibi maden sanatında da Türkler Orta Asya maden Sanataı birikimi ile, Anadolu'da varolan maden sanatı birikimini sentezleyerek maden sanatım daha da geliştirmiş ve sanat değeri taşıyan birçok eser ortaya çıkarmışlardır. Özellikle Selçuklular maden sanatında kendi çağdaşı olan devletlerle yaraşır bir duruma gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğunda ise, maden sanan diğer birçok dalda olduğu gibi lö.yüzyılda ağırlığım hissettirmiş ve özgün örnekler ortaya çıkarılmıştır. Gerek Selçuklu, gerekse Osmanlı İmparatorluğunda maden sanatı bünyesinde altın, gümüş, bakır, bronz, pirinç ve kurşun gibi çeşitli madenlerden yapılmış, miğfer, hançer, ibrik, kılıç, kase, şamdan, havan, ayna, kapı tokmağı ve benzeri bir çok işlevsel eserler görülmektedir. Bütün bu eserler katma, dövme, ajur, telkari, savat, kazıma, kabartma ve emay gibi çeşitli tekniklerle yapılmışlardır. Maden sanatı gelişim çizgisi içersinde yer alan kapı tokmaklan döküm ve dövme teknikleri ile yapılmış olup, Osmanlı devletinde bir sanat olarak doruk noktasına ulaşması 15. yüzyıla rastlamaktadır. Özellikle camii, medrese ve konut gibi taşınmaz eserlerin kapılarında yer alan kapı tokmaklan işlevsel bir özelliğe sahiptirler. Genellikle halka, el, yılan, ejder, aslan, aslan başı, şemse ve stilize edilmiş hayvan ve bitki figürlerinden oluşmakla birlikte `ya fettan` ve `ya hafız` ibareli olanlar da bilinir. Kapı tokmaklan özgün sanat eserleri olup, her dönemde yepyeni formlar oluşturmuşlardır. Bueserlerin biçim ve görkemi ile birlikte madenin cinsi, yaptıran kişi veya ailenin maddi olanakları ile bağlantılı olduğundan birçok evin kapı tokmağı maddi durumu dolayısıyla sade ve gösterişsiz olabilmektedir. Aynı zamanda kapı tokmağı yapı sahibinin zevkini, sosyal durumunu, inançlarım bize aktarır. Haber verici bir işleve sahip olan kapı tokmaklan, günümüzde yerini çeşitli zillere bırakmışlardır. Günümüzde sadece eski konutların kapı kanatlan üzerinde belirli örnekler kalabilmiştir.

IV SUMARY Turks have synthesized and developed the accumulated knowledge of art of metals, as well as in other branches of arts which exited in middle Asia and Anatolia, and have created many femains carrying the art value Especially the SelchuMans had competed with their contemporary nations in the art of metals during their own time. The art of metal, as well as the other forms of art, had become very popular in 16 th century and during this time, the original and unigue pieces were actually made During both Selchukians and the period of Ottoman empire, under the headlines of the art of metals, many functional remains such as helmets, daggers, ewers, swords, bowls, candle-sticks, mortars, mirrors, door handles and many others were made by the use of gold, silver, copper, bronze, brass and lead all these exceptional objects were made through using technics like annexation, forging, emproidery, telkari, tapestry, savat, scraping, enameling, moulding and crawing Door handles which took their place in the developing line of the art of metals, have reached their peak especially during the 15 th century. In particular, door handles which are used on the doors of the Mosques, the olical schools and houses have functional characteristics. Door handles are known to be very authentic and original pieces of the metal art and in all periods they were made in new and different formation. The extraordinary formation and the outrageous look ofthese door-handles, and the value of the metal which they were made, were directly linked with the wealth of the person or his family of whom these handles did belong. There fore many door handles of houses could just be very plain as indication of the financial insufficiency of the families. And the at the same time the door. Handles showed us the socio-economical position, status, bliefs and the tastes of the owner of the houses. Door handles which once functioned the * warning of the callers' and the 'arrival of messanges' have replaced themselves nowadays with modern door-bells. And there are only very few left of their kind on the very old houses to remain the nostalgia..