Afyon yöresi harman tuğlacılığı ve bu yöntemin sanatsal alanda kullanımı

Abstract

ÖZET Afyon, Bolvadin bölgesinde harman tuğlası üretimi ile ilgili yaptığım araştırma göstermiştir ki üretimin devamlılığı ve yeterli kapasiteye ulaşmamasının nedeni; pazar potansiyelinin düşmesi, pres tuğlanın daha rantabıl olması, kullanım alanının daralmasıyla tehlikeye girmiş, yok olmayla karşı karşıya kalmıştır. Emek yoğun olan bu üretim şeklinde; üretim sezonunun kısa olması, (mayıs - eylül ayları arasında) üretilen tuğlalara talebin az olması, (şu an üretilen tuğlalar sadece kalorifer bacalarında kullanılmakta) pres tuğlalara göre ebatlarının küçük olması, (bir pres tuğla yerine üç harman tuğlası kul anı I ması, işçilik masraflarını artırması) üretim kalitesinden doğan homojen yapmm da olmayışı, (farklı pişmelerden, farklı boyutlar) tuğlaya olan talebin düşmesine neden olmuştur, tuğla harmanların kuruluşunda düzenli çalışmalarla iş hacmini geliştirici, kaliteyi yükseltici, standartları yakalayıcı amaçların olmaması, üretim sistemine yenilik getirmediğinden, talebinde azalmasıyla yok olma durumuna gelmiştir. Genellikle tuğla harmanı işletmesinin sahibi bütün üretim bölümlerini kontrol ve yönetme durumundadır. Ancak harman sahipleri tüm sorumluluğu `kahya` denilen kişiye vererek bu işlerle uğraşmadığı da oluyor. Tuğla üretimini gerçekleştiren ustaların meslek ile ilgili bilgileri geleneğe ve kendi tecrübelerine dayanmakta bunuda belli bir zaman sürecinde kazanmaktadırlar. Buna bağlı olarakta geleneklerden gelen, usta hakimiyetinde totaliter yapıda hüküm süren, bir iş bölümü hiyerarşisi oluşmuştur. İş bölümünde `usta` ya da `kesici`, `kalasa` ya da `arabacı`, `istifçi` ya da `banketçi`, `arkacı`ya da `semerci`, `yatakçı` ya da VII` çamur cu` olarak isim alan bu kişiler yeknesak olarak; otomatik bir bant sistemi gibi çalışmalarına rağmen zaman zamanda usta tarafından hakir görülmektedirler. `Ekip` olarak adlandırılan işçiler Bolvadin'e, Konya'nm çevre ilçelerin (Ilgın, Kadınhan, Derbent) köylerinden sezonluk gelen proleter kişilerdir. Hammadde kaynaklan, bölgeye jeolojik yapmm getirdiği bir hediyedir. Araştırma yaptığım tuğla harmanın, hammadde kaynaklan ise açık bir işletme şeklinde olup, harmanın yakın çevresinde, harman sahiplerinin kendi arazileri içindedir. Tarla görünümündeki bu alandan kullanılan toprağın üst katmanlan özlü kil tabakalan, alt katmanlan ise kum denilen özsüzyapı içermektedir. Teknik açıdan bakıldığında geleneğe bağlılık devam etmekte geçmişte insan gücü kullanılarak yapılan çamur bugün, beygir gücünden yararlanılarak yapılmakta, eskiden `semerci` olarak adlandırılan sırtında kurumuş tuğlalan ocağa taşıyan kişi şimdi bu işlemi el arabası yardımı ile yapmaktadır. Bunun dışmda tüm üretim gelenekte olduğu gibi oldukça ilkel yöntemlerle yürütülmektedir. vıu

ABSTRACT The result of my research of the production of field bricks in Afyon, Bolvadin region show the following: the reasons for the inability to ensure continuous production and sufficient capacity are the narrowing of the potential market, the fact that press bricks are more profitable, and the fact that areas of use are decreasing, all of which indicate that the situation is critical and that this sector may disappear completely. Some of the negative factors influencing this labor intensive production sector are: the shortness of the production season (between May and September), low demand for the bricks produced (currently this type of brick is used only in central heating chimneys), these bricks are smaller than press bricks, (labor costs increase because in place of one press brick three field bricks are used), and the production process does not result in homogeneous bricks (variations in firing and dimensions). In companies producing field bricks, there is no organized effort to increase production volume, raise quality or establish standards, and the result is no improvement of the production system and a decrease in demand, which could lead to the closure of companies in the sector. Generally, the owner of a field brick factory is responsible for the management and control of all production units. However, in most cases, this responsibility is left completely to a `xatchmen`,or steward, and the owner does not concern himself with the factory. Masters in the trade have learned through tradition and knowledge gained over time. In the factory there is usually a hierarchy with the master as a totalitarian at the top. The division of labor on the monotonous production line is comprised of the IX`master` or `cutter`, `beamer` or `carter`, `stacker` or `shoulder man`, `back man` or `saddle man` and `trough man` or `mud man`. In spite of this division of labor, workers are often treated wiht contempt. The workers are referred to as the `team` and usually are proletarian seasonal workers who come to Bolvadin from villages in the province of Konya (Ilgın, Kadınhan, Derbent). Raw materials are a gift from the geological structure of the region. Of the field brick facilities I researched, raw materials were obtained in an open manner, and were located near the brick factory on land belonging to the owner of the factory. The area looks like a field, and the upper level is a dense layer of clay while the lower level is not dense and is referred to as `sand`. From a technical point of view, traditional methods continue to be used. One exception is the production of mud which used to be done by human labor, but is now done wiht the help of horse power. Another exception is that the saddle man no longer carries bricks to the oven on his back: he now uses a wheelbarrow. Besides these two exceptions, production methods remain tied to tradition and are very primitive. X