Türk sinemasında kadınlar `Bedia Muvahhit` [Film (VHS video kaset)]

Abstract

Beyazperdenin İlk Müslüman Türk Kadın Oyuncusu: BEDİA MUVAHHİT Bedia Muvvahit Türkiye'nin sinemadaki ilk Türk müslüman kadın oyuncusu (Neyyire Neyir ile birlikte). Aynı zamanda Atatürk'ün izniyle sahneye yasal olarak çıkan ilk Türk müslüman kadın oyuncusu. 1897 yılında Büyükada'da doğan ve çocukluğu burada geçen Bedia Muvahhit, hizmetçileri ve dadısından Fransızca ve Rumca öğrenir. Daha sonra yine Fransız okullarında okuyan Bedia Muvahhit, Rumca ve Fransızca'ya anadili kadar hakim olmuştur. 1921 yılında iki yıl Erenköy Lisesi'nde Fransızca öğretmenliği yapan Muvahhit çocukluğundan beri çarşaf giyme konusunda hep mücadele etmiş, bu konuda sürekli başı belaya girmiştir. Çocukluğundan beri tiyatroyla ilgilenen Muvahhit gittiği bir tiyatro oyununda tanıştığı tiyatro oyuncusu Muvahhit Refet Beyle evlenir. İşte bu evlilik Bedia Muvahhit'i sahne yaşamına bir adım daha yaklaştırmıştı. Halide Edip Adıvar yazdığı 'Ateşten Gömlek' eserini, Muhsin Ertuğrul'un yönetmesini ister, ayrıca filminde 'Ayşe' rolünü bir Türk kadınının canlandırması gerektiğini belirtir. Muhsin Ertuğrul da Muvahhit Refet Bey'e eşinin oynatmasını teklif eder. Ve Bedia Muvahhit Böylece beyazperde de ilk kez oynayan Türk müslüman kadın olma unvanını alır. Film oldukça beğenilir. Ardından Darülbedayi(0 zamanki Şehir Tiyatrolarının adı) İzmir'e turneye çıkar. Yıl 1923, İzmir işgalden yeni kurtarılmış durumda. Atatürk, Palas sinemasında oynayacak 'Ceza Kanunu' oyununa davet edilir. Ama Atatürk'ün bir şartı vardır: O da bir Türk müslüman kadınının artık sahneye çıkma zamanı geldiği ve Bedia Muvahhit'in bu oyunda rol alması gerektiğidir. İşte Bedia Muvahhit 'Sacide' rolüyle ilk kez İzmir'de sahneye çıkar ve bu sahne aşkı ölünceye dek sürer. 1931 yılında Yunanistan'a Shakespeare'in 'Othello' oyunundaki Desdemona rolü için çağrılır. Rolünü Rum sanatçılarla birlikte Rumca oynayan Bedia Muvahhit, Türk kadınının adını bu sayede yurtdışında da duyurmuş oldu. 1950 ve 1973 yılında iki kez jübile yapan Bedia Muvahhit, 1975 yılında Şehir Tiyatrolarından emekli olsa da sahneyle ilişkisi ölünceye dek sürmüştür. Bu süre içinde 500'den fazla tiyatro oyununda oynamış, 30'a yakın film çevirmiş (filmlerde daha çok ikinci derece karakter rollerinde oynamış), 300'e yakın çeviri ve adaptasyonlarıyla Türk sanatına katkıda bulunmuştur. IV1950'de yaptığı jübileyle de 'jübile yapan ilk Türk kadın sanatçısı' unvanım da almıştı. 1973 yılında gerçekleştirdiği jübilenin gelirini 'Emekli Sanatçılar Derneği' ne bağışlayacak kadar da sanata ve sanatçılara bağlı olan Bedia Muvahhit, ilk eşi Muvahhit Refet Bey'i kaybettiği 1927 yılında, kocasıyla birlikte oynadığı oynadığı 'Üç Kişi Arasında' adlı piyesi, eşi yerine Ercüment Behzad'la oynayacak kadar da duyguları ve sanatını ayrı tutabilecek bir yapıya sahip. Sanat onun için öylesine ön planda ki tek kardeşi Fuadi Bey'i kaybettiği gece bile sahneye çıkmıştı. 1933 yılında Avusturyalı piyanist Ferdinand Statzer ile evlenen Bedia Muvahhit 18 yıl süren evliliği boyunca Avrupa'yı görme, oradaki festivallere katılabilme fırsatı bulmuş, eşinden ayrıldıktan sonra tekrar evlenmeyen Muvahhit, 1994 yılında 97 yaşındayken geçirdiği bir kaza sonucu aramızdan ayrılmıştır. Bu uzun yaşamım dolu dolu yaşayan, son derece zeki, entelektüel, renkli, esprili bir kişiliğe sahip olan Muvahhit, kişiliğiyle Türk kadınlarına öncü olmuş, yaşadığı devirde verdiği mücadeleyle gerçekten unutulmayacak bir iz bırakmıştır. V

SUMMARY The First Muslim Turkish Woman Player in Cinema Bedia Muvahhit was the first Muslim woman actress of Turkey, who appeared on the stage legally with the permission of Atatürk. She was born in Büyükada at 1897, where she spent her childhood. She learned Romaic and French from her nursery maids. After attending to French school she learned both of them as fluent as her mother language. From 1921 to 1923, she worked as a French teacher at Erenköy High School. Muvahhit, refused the Muslim rule of wearing such a wrap and for this reason she met with difficulties frequently during her whole life. Even in her childhood, she was so interested in theatre that she married with an actor called Muvahhit Refet Bey whom she met in a play and admired very much. This marriage made her to take one step further to the stage life. Muhsin Ertuğrul was the director of `Ateşten Gömlek`, a film which based on the novel of Halide Edip Adıvar. As Adivar insisted the Ayşe character in the novel should be played by a Turkish woman, Muhsin Ertuğrul made an offer to Muvahhit Refel Bey and made him to give permission to his wife to take this role. After that event Bedia Muvahhit was known `the first muslini Turkish woman playing a role on screen` by everyone. The film was so approved by the people that Dariilbedayi engaged in a tournament to Izmir. The year was 1923, İzmir was just liberated from Greek occupation. Atatürk was invited to a play called`Ceza Kanunu` which put on the stage at Palas Cinema. As he tought that it was the right time to give a role to a Turkish Muslim woman on the stage, he wanted Bedia Muvahhit to play such a role in this play. Then, Bedia Muvahhit appeared on the stage for the first time in İzmir and her love for the theater last forever. At 1931, Bedia Muvahhit was invited to Greece for playing the role of Desdemona, one of the main characters of Shakespeare's famous play `Othello`. She played with Greek players in Greek and gained such a success that Turkish woman represented in abroad very well by means of her. She made her jubilee two times in 1950 and 1973. Although, she was retired from the Şehir Tiyatroları, her relationship with the stage last untill her VIdeath. In that period, she acted in more than 500 plays and took secondarey character parts at approximately 30 films. Also, she contributed to Turkish art with 300 translations and adaptations. Bedia Muvahhit was gained the title of `first Turkish actress who celebrated her jubilee` at 1950. Her passion for art and artists was strong that she granted the income of her jubilee `Society of Retired Artists` in 1973. In 1927, her husband Muvahhit Refet Bey died. In spite of she was in mourning, she managed to seperate her feelings from her profession and took a role in `Üç Kişi Arasında` with Ercüment Behzad. She was so passionate with theatre that although she heard the death of her brother she didn't hesitate to appear on the stage immediately. In 1933, she married Austrian pianist Ferdinand Statzer. During this marriage, she found opportunity to visit the European countries and to participate to some festivals there in this eighteen years time. After she divorced him, she didn't married again till she lost her life in a faithless accident in 1994. This ingenious, humorist, intellectual lady lived such an impressive way that she became a leader of modern Turkish woman and left an unforgetable sign with her struggling spirit in her period. VII