İznik`te mimarlık ve iç mimarlık olgusunun tarihsel gelişimi

Abstract

ÖZET Tarih boyunca farkiı kültür ve uygarlıkların yerleşim merkezi olan İznik, bu çalışmada incelenmiştir. Geçmişten günümüze taşınan yapı biçimleri ve geleneksel konut tipi detaylı olarak çalışmada yer almıştır. İlk bölüm; İznik'in tanıtımını, coğrafi konumunu, iklimini, jeolojik ve topografik yapısını, günümüzdeki sosyoekonomik durumunu anlatmaktadır. Daha sonraki böiümlerse İznik'in ilk kuruluşundan Kurtuluş Savaşı sonuna kadar ki dönemlerinin tarihsel süreç içindeki değişim ve oluşumlarını içermektedir. Bu çalışma farklı uygarlıkların İznik'te yaşadıkları süre içinde bize miras bıraktıkları yapıların tanıtımını kapsamaktadır. İznik'in kuruluşunun milattan önceki dönemlere rastladığı bilinmekle birlikte, günümüze sınırlı sayıda yapı ulaşmıştır. Tarihöncesi, İlkçağ, Helenistik, Bithnia, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı dönemlerinden bizlere kalan çeşitli yapıların ve geleneksel İznik konutlarının incelenmesi araştırmanın temelini oluşturmaktadır. Geleneksel İznik konutları çalışmanın en önemli bölümüdür. Burada anlatılmak istenen günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel konut yapımızın bir parçası olan İznik evlerinin tanıtımıdır. İznik'te, tarih öncesi döneme ait, Troiaya ile benzeşen, seramikler bulunmuştur. Bithnia dönemine ait olarak Berberkaya mezar odası ve Dört Tepeler tümülüsü vardır. Yapı diyebileceğimiz kaiıtlarsa Roma Dönemi'nden itibaren varlığını göstermektedir. Bu döneme ait tiyatro, tarihi kapılar, dikilitaş olarak bilinen anıt ve dört adet tapınağı içermektedir. Bizans Dönemi yapılarıysa surlar ve kiliselerdir. Günümüzde ayakta kalan yapıların büyük çoğuniuğuysa Osmanlı Dönemindendir. Osmanlı Dönemiyse camiiier, imaretler, IİImedreseler, türbeler ve hamamiardan oluşmaktadır. Yine Osmanlı'nın son dönemlerine ait çeşitli konutiarsa araştırmanın içerisinde yer almaktadır. Kent içindeki ve köylerdeki konutlar olmak üzere iki bölümde incelenen geleneksel İznik konutu detaylı olarak anlatılmıştır. IV

SUMMARY This paper covers the city of iznik, the focal point of various cultures and civilisations throughout the history and its traditional residential types and its time-honoured construction styles. The first chapter describes İznik, its geographical location, the climate, its geological and topographical structure as well as the current socio-economical status. The subsequent chapters contain iznik's historical development and formation during the historical period between its foundation until the conclusion of the War of Independence. As such, the paper focuses on the definition of the structures inherited from various civilisations throughout the times they inhabited the area. Although the foundation of iznik is known to date to second Millennium BC, there are very few structures from this period that survived until present day. The analysis of various buildings and traditional residential structures dating from the Prehistoric, Helienic, Bithynian, Roman, Byzantine, Seljuk and Ottoman periods constitute the basis of this paper. However, its focus largely remains on the traditional residential structures of İznik. The principal objective of the paper is to describe the İznik house, an important part of the Turkish traditional residential structure that has aimost disappeared in present-day. One of the most important prehistoric findings in İznik are ceramics that carry resemblances to those found in Troy. The Berberkaya Crypt and the Tomb of Dört Tepeler ( Four Hills) are remnants of the Bithynian period. Remains of anything that can be classified as a building start to emerge from Roman times onwards. These are, an amphitheatre, the city gates, an obelisk and four temples. The structures dating back to the Byzantine period are the Vcity walls and various churches. Most of the structures that stiil remain intact are those built during the Ottoman period, i.e. mosques, religious schools, mausoleums and baths. The paper also covers various subjects matters towards the end of the Ottoman period. The study of iznik's traditional residential structures are described in two sections; those in rural and urban areas. VI