Finansal performans değerlendirmesinde bütünleşik çok kriterli karar verme yaklaşımı: Türk inşaat firmaları örneği

Abstract

Ülkelerin ekonomileri açısından inşaat sektörü önemli bir yere sahiptir. Türkiye'de Cumhuriyet ile başlayan inşaat sektörü ilk olarak alt yapı inşaatlarıyla gündeme gelmiştir. Türk inşaat sektörü 2008 ve 2009 yıllarında yaşanan ekonomik kriz sebebiyle en dip noktayı görmüş ancak 2010 ve 2011 yıllarında sektör yükselme eğilimi göstermiştir. 2012 yılında ise sektördeki hızlı yükseliş kendisini durgunluk dönemine bırakmıştır. 2015 yılı ve sonrasında inşaat sektörü büyüme yönünde atılımlar gerçekleştirmeye çalışmıştır. Altyapı inşaatlarıyla ülkemizde gündeme gelen sektör yıllar içerisinde konut inşaatları ve bunun yanı sıra karayolu, demiryolu, havaalanı, hastane, baraj, köprü, fabrika ve benzeri yapılar inşa ederek kendine ekonomide yer edinmiştir. Sektör zamanla temel ihtiyaçların yanında aynı zamanda çevreye duyarlı, toplumun sosyal yaşamına uygun ve akıllı teknolojilerle donatılmış yapılar inşa etmeye odaklanmıştır. Sürekli değişen ve gelişen teknolojik dünyada diğer sektörlerde olduğu gibi inşaat sektöründe de firmalar değişime uyum sağlayabilmek, sektördeki konumlarını koruyabilmek veya daha ileriye gidebilmek amacıyla hedeflerine ulaşıp ulaşamadıklarını ya da ne denli yaklaştıklarını tespit etmeli, rakiplerine göre ne durumda olduklarını saptamalıdır. Bu aşamada firmalar pazar araştırması, sektör ortalaması ve benzeri yöntemlerin yanı sıra finansal performans değerlendirmesi yaparak mevcut performanslarını saptayabilir ve rakiplere göre durumunu tespit edebilirler. Bu tez çalışmasının amacı Borsa İstanbul İnşaat endeksinde yer alan anonim şirketlerin finansal performansını değerlendirmek ve firmaların birbirlerine göre konumu belirlemektir. Bu amaçla çalışmada Likidite, Faaliyet, Kaldıraç ve Karlılık oranlarından faydalanılmıştır. Oranların ağırlıklandırılması amacıyla uzmanların öznel yargıları yerine nesnel veriler kullanan Entropi Ağırlık yöntemi kullanılmıştır. Alternatifleri sıralayabilmek amacıyla ise TOPSIS ve VIKOR yöntemleri kullanılmıştır. TOPSIS yöntemi pozitif ideal çözüme en yakın ve negatif ideal çözüme en uzak çözüm belirlemeye çalışırken VIKOR yöntemi maksimum grup faydası ile minimum bireysel pişmanlığı dikkate alarak karar vericiye bir çözüm kümesi sunar. Çalışmanın amacı bu iki yöntem ile elde edilen performans sıralamalarını birleştirerek bütünleşik tek bir sıralama oluşturmaktır. Bu amaçla çalışmada Borda Kuralı yöntemi kullanılmıştır.

From countries' economic perspective, the construction sector owns an important position. The construction sector started with infrastructure construction side by side with the Republic of Turkey. Due to the economic crisis experienced in 2008 and 2009 the Turkish construction sector faced the bottom spot, but it showed an upward trend in 2010 and 2011. However, the rapid increase of the sector in 2012 left itself to a period of stagnation. From 2015 and later, the construction sector struggled to achieve progress in the direction of growth. The sector that came to our country with infrastructure constructions has built itself in the economy in many years by building houses as well as roads, railways, airports, hospitals, dams, bridges, factories and similar constructions. In addition to basic needs, the sector has focused on building constructions that are sensitive to the environment, equipped with social technologies and equipped with smart technologies. In order to adopt to the rapid changing and developing technological world, as in the other sectors, companies in the construction sector should determine how to achieve their goals wither by maintain their position in the sector or go further, and they should assess their position in compare to their competitors. At this stage, companies can determine their current performance by evaluating financial performance as well as market research, sector average and similar methods and assess their position in compare to competitors. The aim of this thesis is to evaluate the financial performance of the construction companies listed at BİST Construction sector and determine the position of the companies relative to each other. For this purpose, Liquidity, Activity, Leverage and Profitability ratios are utilized in this study. In order to assign weight to the criteria, Entropy method, which uses objective data instead of subjective judgments of experts, is used. Where, TOPSIS and VIKOR methods are used for ranking the alternatives. The TOPSIS method tries to determine a solution that is close to the positive ideal solution and far from the negative ideal solution, while the VIKOR method provides a solutions to the decision maker considering the minimum individual regret with the maximum group utility. The aim of the study is to combine the performance ranking results obtained by these two methods to provide one general ranking results. For this purpose, Borda Rule method is used.