1 numaralı Bosna Ahkâm defterinin transkripsiyon ve incelenmesi (s. 1-100)

Abstract

Balkanlar Avrupa ile Asya'yı birbirine bağlayan bir yarımada durumundadır. Bu bağlamda Bosna-Hersek Avrupa'nın güneydoğusunda, Balkanların batı ucunda yer alan bir Avrupa-Balkan ülkesidir. 1380'lerden itibaren Osmanlı Devleti'nin ilgisine maruz kalan Bosna'nın fethi, 1463 yılında gerçekleştirilmiştir.Osmanlı Devleti'nde XV. Yüzyılda önemli konular Divan-ı Hümayun'da görüşülerek karara bağlanılırdı. Divan-ı Hümayun'da görüşülen konular arasında halkın şikâyetleri de yer almaktaydı. Devletin büyümesi ve gelişmesi sonucunda halkın şikâyetlerinin ayrı defterlerde tutulmasıyla ile Ahkâm Defterleri oluşmaya başlamıştır. Beylerbeyliklerden, Sancaklardan, Kazalardan gelen arzlara merkezden yazılan cevapları içeren Ahkâm Defterleri her eyalet için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Bu defterlerden birisi de Bosna Ahkâm Defteridir. 1742-1867 yılları arasında Bosna'ya ait 9 tane Ahkâm Defteri bulunmaktadır. 1 Numaralı Bosna Ahkâm Defterinde, çeviri yaptığımız bölüm 1742-1745 tarihleri arasında Bosna'ya gönderilen hükümleri içermektedir. Ayrıca çeviri yaptığımız kısım ilk 100 sayfalık 404 hükümden ibarettir. Ahkâm Defterleri bir bölgenin sosyal ve ekonomik hayatına dair bilgiler sunmaktadır. 1742-1745 yılları arasında Bosna'ya gönderilen hükümler arasında alacak verecek davaları, veraset, tımar, eşkıyalık, vergi, miras, yağma, gasb, evlilik, adam öldürme ve yolsuzluk gibi konular bulunmaktadır. Tez üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde 1750'li yıllara kadar Bosna ile ilgili bilgi verilmiştir. İkinci bölümde hükümlerin muhtevası ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Son bölümde ise hükümlerin transkripsiyonu ve sonuç yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Bosna, Osmanlı Devleti, Ahkâm Defteri, 18. Yüzyıl, Balkanlar.

The Balkans is a peninsula in Europe connecting Europe with Asia. In this context, Bosnia-Herzegovina is European-Balkan country located in southeastern Europe and at the west end of the Balkans. The conquest of Bosnia, which attracted to the Ottoman interest lasted from 1380s on, came true in 1463.In the Ottoman Empire important issues were discussed and decisions were taken in the Divan-ı Hümayun. Among these issues, puplic complaints took place, too. As a result of develpoment and expanding of the state, and with recording the puplic complaints in seperate noteboks, Ahkam Registers began to occur. Ahkam Registers, which consisted of the answers written from centre to the requests of Beylerbeylik, Sanjaks and Subprovinces, were arranged seperately for each province. One of those is Bosnia Ahkam Registers. There are 9 Ahkam Registers belonging to Bosnia between 1742-1867. In number 1 Bosnia Ahkam Register the part we transcripted contains provisions sent to Bosnia between 1742-1745. Also the part we transcripted consists of 404 provisions taking part in the 100 pages.Ahkam Registers present information about the social and economic life of the region. Among those provisions sent to Bosnia between 1742-1745 there are issues such as litigation, probate, grooming, banditry, taxation, looting, heritage, aggravated, assault, marriage, malpractice.The thesis consists of three parts. In the first part, data about Bosnia up to 1750s is presented. In the second part, the content and evaulation of the provisionstake part. In the last final part, there are transcriptions and results of those provisions.Key words: Bosnia, The Ottoman Empire, Ahkam Register, 18th Century, The Balkans.