Dinleme ortamları ve yansımalarının yaşam kalitesi üzerine etkisi ölçeği`nin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması

Abstract

İşitme kaybına bağlı olarak ortaya çıkan dil gelişimi, akademik beceriler, sosyal çevre ile iletişim ve fiziksel sağlık üzerine olan olumsuz etkiler çocuk ve ergenlerin yaşam kalitesini etkileyebilmektedir. İşitme kayıplı çocuk ve ergenlerin işitme kaybı ile ilgili yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde öz algılarını değerlendiren araçlar önem taşımaktadır. Bu araçlardan işitme kayıplı bireylere özgü olarak geliştirilen çok az sayıda değerlendirme aracı bulunmaktadır. İşitme kayıplı bireylerde yaşam kalitesi değerlendirmesinde literatürdeki ilk değerlendirme aracı olan Dinleme Ortamları ve Yansımalarının Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi Ölçeği'nin (Hearing Environments and Reflection on Quality of Life, HEAR-QL) HEAR-QL-26 çocuk versiyonu ve HEAR-QL-28 ergen versiyonu yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, HEAR-QL-26 ve HEAR-QL-28'in Türkçe versiyonlarının oluşturulmasının ardından, bu versiyonların geçerlik ve güvenirliklerinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmaya HEAR-QL-26 çocuk versiyonu için 249 çocuk (8-12 yaş aralığında 130 işitme kayıplı, 119 normal işiten), HEAR-QL-28 ergen versiyonu için 249 ergen (12-17 yaş aralığında 140 işitme kayıplı, 109 normal işiten) toplamda 498 katılımcı dahil edilmiştir. Çocuklara ve ergenlere uygun HEAR-QL versiyonunun uygulanmasının ardından bu ölçüm araçlarının yapısına uygun geçerliği ve güvenilirliği olan Çocuk ve Ergenler Yaşam Kalitesi Ölçeği (ÇİYKÖ) uygulanmıştır. Çocuk ve ergenlerin demografik bilgilerinin yer aldığı veri kayıt formları doldurulmuştur. HEAR-QL-26 çocuk versiyonu ve HEAR-QL-28 ergen versiyonunun orijinal ölçek geliştirme çalışmasında bulunan faktör yapısının anadili Türkçe olan katılımcı örnekleminde doğrulanıp doğrulanmadığını belirlemek amacıyla Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) uygulanmıştır. DFA'nın yanı sıra, ölçme aracının çeşitli klinik/demografik gruplarda farklılık oluşturup oluşturmadığını gösteren ayırıcı geçerlik çalışması yapılmıştır. Referans test olarak dikkate alınan ÇİYKÖ testi ile HEAR-QL versiyonları arasındaki korelasyon incelenerek ölçüt (criterion) geçerliği test edilmiştir. HEAR-QL versiyonları puanlarının, yaşam kalitesi açısından farklılaşan grupları ayırt edebildiği görülmüştür. Ölçeklerin güvenirliğinin değerlendirilmesi için iç tutarlılık analizi ve test-tekrar test güvenirliği yöntemleri uygulanmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular doğrultusunda HEAR-QL-26 ve HEAR-QL-28 işitme kayıplı çocuk ve ergenler üzerinde uygulanabilecek geçerli ve güvenilir araçlar olduğu sonucuna varılmıştır.

The negative effects of hearing loss on language development, academic skills, communication with the social environment and physical health can affect the quality of life in children and adolescents. Tools that evaluate the self-perception are important in evaluating the quality of life in hearing impaired children and adolescents. Among these, there are very few assessment tools developed specifically for individuals with hearing loss. HEAR-QL-26 child version and HEAR-QL-28 adolescent version of the Hearing Environments and Reflection on Quality of Life (HEAR-QL), is the first assessment tool in the literature to evaluate the quality of life hearing impaired children and adolescents and is widely used. The objective of the present study was to investigate the validity and reliability of the Turkish version of the HEAR-QL-26 and HEAR-QL-28. The study included 249 children (130 hearing impaired, 119 normal hearing) for the child version of HEAR-QL-26, 249 adolescents between the ages of 12-17 years (140 hearing impaired, 109 normal hearing) for the HEAR-QL-28 adolescent version. 498 subjects were included in the present study, totaly. After the application of the HEAR-QL, the Child and Adolescent Quality of Life Scale (PedsQL), which is valid and reliable for the structure of these measurement tools, was applied for all subjects. Data recording forms containing demographic information of children and adolescents were filled. Confirmatory Factor Analysis (CFA) was applied to determine whether the factor structure of the HEAR-QL-26 child version and the HEAR-QL-28 adolescent version in the original scale development study was confirmed in the sample of the native Turkish speakers. In addition to the CFA, a differential validity study has been carried out showing whether the measurement tool makes a difference in various clinical/demographic groups. The criterion validity was tested by examining the correlation between the PedsQL test, which was considered as the reference test, and the HEAR-QL versions. It has been observed that the HEAR-QL versions scores can distinguish groups that differ in terms of quality of life. Internal consistency analysis and test-retest reliability methods were used to evaluate the reliability of the scales. In line with the findings of the study, it was concluded that the HEAR-QL-26 child and HEAR-QL-28 adolescent versions are valid and reliable tools that can be applied to children and adolescents with hearing loss.