Müze sergilemelerinde izleyici-sergi etkileşimi bağlamında mekan tasarımı

Abstract

20. yüzyıl ile birlikte geleneksel müzecilik anlayışından uzaklaşarak birer eğitimmerkezine dönüşen müzelerde sergileme mekânlarının yeni bir gelişim sürecini başlattığıizlenmektedir. Koleksiyonların sergilemesini daha etkili gösterebilmek ve ziyaretçilere mesajıulaştırabilmek amacıyla hikâyeleri ile birlikte anlatımın daha çok benimsendiği ve `nesne odaklısergilemeden ziyaretçi odaklı sergilemeye` doğru geçişin olduğu görülmektedir. Müzelerde`sergileme mekân tasarımı` konusunun ele alındığı bu çalışma, ziyaretçilerin mekân ile etkileşimegeçebilmesi ve bağ kurabilmesi için hikâyeye uygun mekân tasarlanmasının gerekliliğini ortayakoymaktadır.Müze sergilemelerinde, izleyici ile mekân arasında izleyiciyi sergilemeye bağlamada veizleyici-sergi etkileşiminin sağlanabilmesinde mekân tasarımı çok önemli unsurlardan biridir.Sergileme mekânının tasarımı gerçekleştirilirken görsel-işitsel alanların ziyaretçiyi etkileşimegeçirecek, eleştirel düşünmelerini harekete geçirecek ve sergi temasının izleyicinin ilgisini çekecekdüzende tasarlanması önem kazanmaktadır. Bu nedenle ziyaretçi ile etkileşime geçecek ve bağlantıkuracak mekânın tasarımının (engaging spaces) ve bunun için de bir hikâyenin anlatımının olmasıiiigerekmektedir. Tez kapsamında, etkileşimli sergi mekânlarının tasarlanması için hikâyeanlatımının bu etkileşimselliği sağlayacak özellikte tasarım öğeleri ile desteklenmesinin önemivurgulanmaya çalışılmıştır. Ziyaretçi odaklı anlatım tekniklerinin kullanıldığı müze sergilememekânlarının hikâye anlatımı bağlamında kurgulanmasında; `ilgi çekici`, `merak uyandırıcı` ve`ziyaretçiyi mekâna bağlayan` tasarımların gerçekleştirilmesi gerekliliği irdelenmiştir.Tezin birinci bölümünde, sergileme ve müze kavramları açıklanmıştır. Bu bölümdemüzeciliğin dünyada ve Türkiye'deki tarihsel gelişimi incelenmiş olup müzelerin işlevleri vetürleri ile ilgili olarak bilgilere yer verilmiştir. Tezin ikinci bölümünde, mekân kavramı vemekânsal algılama türleri incelenmiştir. Tezin üçüncü bölümünde ise, modern müze anlayışı ilebirlikte sergileme mekânlarının; ilgi çekici özellikte mekânlara dönüşümünde etkili olan hikâyeanlatımının gelişimi, müze sergilerinin misyonu, müze sergi tür ve tipleri ile birlikte sergilemetasarım unsurlarına değinilmiştir. Tezin dördüncü bölümünde, ilgi çekici ve etkileşimli sergimekânlarının tasarlanması için gerekli olan hikâye anlatımı, konseptin geliştirilmesi, hedef kitleninbelirlenmesi, sergileme tasarım yaklaşımları, sergi tasarım öğelerinin belirlenmesi, sergitasarımında insan faktörü, objelerin düzenlenmesi, ziyaretçi oryantasyonu ve dolaşım konularıincelenmiştir. Bu bölümde sergileme tasarımcısının rolleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. Sonuçbölümünde ise, modern müze anlayışının benimsenmesi ile birlikte temaların işlenerek anlatıldığısergileme mekânlarının ilgi çekici ve etkileşimli mekânlara dönüştüğü ve bunun için de hikâyeanlatımının olması gerektiği belirtilmiştir. Bu nedenle sergileme mekân tasarımının oluşmasında,etkileşimi sağlayan ve hikâye anlatımına destek olan sergileme tasarım öğelerinin ziyaretçi ilemekân tasarımı arasında bağ kurabilmesindeki etkileri; araştırılarak ve öneriler sunularakirdelenmiştir.Araştırmada, müzelerde hikâye anlatımı ile düzenlenen sergileme mekân tasarımlarınındaha çok ilgi çekeceği ve merak uyandırarak meşgul edeceği, tüm aşamalardaki sergilemetasarımcısının rolleri incelenerek değerlendirilmiştir. Tez çalışmasında, başarılı bir sergilemeningerçekleştirebilmesi için sergileme tasarımcısının izlemesi gereken aşamaların ve görevlerinindaha iyi kavranması amaçlanmaktadır.

With the 20th century, it is observed that exhibition spaces started a new developmentprocess in museums and have become more of a training center by moving away from thetraditional museology understanding. In order to be able to show the exhibitions of collectionsmore effectively, it seems that moving towards narration with their stories is more often adoptedand there is a transition from `object-oriented exhibitions` to `visitor-oriented exhibitions` toconvey the message to the visitors. This work, which deals with `exhibition space design` inmuseums, demonstrates the necessity of designing a space suitable for the narrative so that it caninteract with the space and create connections.In museum exhibitions, space design is one of the most important elements between theviewer and the space in engaging the viewers with the exhibition and in providing audienceexhibitioninteraction. When designing the exhibition space, it becomes important that theaudiovisual space is designed to interact with the visitor, to mobilize their critical thinking, and todesign the display theme in a manner to be of interest to the exhibitions viewers. For this reason,there must be a spatial design that will interact and establish a connection with the viewer (engagingvspaces), and for that, there mus be a narrative. In the scope of the thesis, to be able to designinteractive exhibitions spaces, the importance of supporting storytelling with design elements inorder to provide this interactivity is emphasized. In the context of the storytelling of museumexhibition spaces where visitor-oriented narrative techniques are used; the necessity of realizing`interesting`, `curiosity-evoking` and `engaging` designs have been scrutinized.In the first part of the thesis, concepts of exhibition and museum are explained. In thissection, historical development of the museum in the world and in Turkey has been examined andinformation about the functions and types of museums has been given. In the second part of thethesis, the concept of space and the types of spatial perception are examined. In the third part ofthe thesis, together with the understanding of modern museum, the development of storytelling,the mission of museum exhibitions, museum exhibition types and styles, as well as the designelements of exhibition, have been addressed. In the fourth part of the thesis, story expression,concept development, target design, exhibition design approaches, exhibition design items, humanfactor in exhibition design, organization of objects, visitor orientation and circulation issues areexamined in designing interesting and interactive exhibition spaces. This section containsinformation about the roles of the exhibition designer. In the conclusion section, along with theadoption of the modern museum concept, it has been stated that the exhibition spaces described bythemes are transformed into interesting and interactive spaces, and for this, there must be anarrative. For this reason, the effects of exhibit design elements, which provide interactivity andsupport storytelling in the creation of engagement between the viewer and the space design, arescrutinized by investigations and presented suggestions.In the research, it is evaluated that exhibition space designs in museums to be arrangedwith a narrative would be more interesting and would be more engaging since they would becuriosity evoking, by taking the roles of the exhibition designer into consideration in all stages.The aim of the thesis is to understand and better-grasp the stages and tasks of the exhibitiondesigner must follow so that successful exhibitions can be realized.