16. yüzyıl Safevi-Şiraz yazmalarının karşılıklı sayfalarındaki Süleyman peygamber minyatürlerinin analizi (Topkapı Sarayı müzesi)

Abstract

İran'da Safeviler öncelikle bir tarikatı temsil ediyorlarken, güçlü siyasi bir birliğe dönüşmüşlerdir. Safevi hanedanlığına bu adı, Safeviye tarikatının başı Şayh Şafi al-Din vermiştir. İlhanlılar döneminde yaşayan Şayh Şafi al-Din, tarikatların çok olduğu önemli bir merkez olan Erbil'de oldukça tanınmış ve mürid kitlesi çok olan, saygın bir kişidir.Safevi hanedanlığı aynı zamanda sanata ilgileri ile de bilinirler. Dönem hakkındaki araştırmalar yeterli derinliğe sahip değildir. Yine de günümüze kadar ulaşabilmiş eserler incelendiğinde, edebiyattan başlayarak, mimari, çömlekçilik, çinicilik, dokuma ve halıcılık, nakkaşlık (resim), cilt yapımı ve tezyinatı, el sanatları ile güzel sanatlar alanında oldukça gelişmiş ve önemli eserler üretmişlerdir. Bu hanedanlıkta çocuklar Kur'an eğitimi almalarının ardından, seçtikleri bir sanat alanıyla ilgilenmişlerdir. Önemli bir idare merkezi olan Şiraz, İran'da Fars eyaletine bağlı, İsfahan'ın güneyinde büyük bir ovada 1.600 metre yükseklikte bulunan bir şehridir.15. yüzyıldan başlayarak, 16. yüzyılın ortalarından itibaren Şiraz da önemli bir sanat merkezine dönüşmüştür. Üretilen yazma eserlerinin önemli bir kısmı yüksek kalitededir. Bu kalitenin göstergesi ise kullanılan malzemeler ve titiz çalışmalar sonucunda başarılı tasarımların ortaya çıkmasıdır. Kullanılan malzemeler ise fazlaca pahalı ve kaliteli, birçok sanatçının karşılayamayacağı türdendir. Bu yazma eserler ne için yapılırsa yapılsın maddi olarak güçlü kişiler tarafından desteklenmiş olduklarını gösterebilir.Şiraz yazma eserlerinde ele alınan konuların başında Süleyman Peygamber efsaneleri ve İran hükümdarları ile ilgili konular yer alır.1565-1580 arasındaki dönemde Şiraz yazmaları farklı alanlarda değer kazanmış ve saray yazma eserlerinin Şiraz atölyelerinde etki sahibi olması ile zenginleşmiştir. Kullanılan pahalı malzemeler de böyle bir destekle üretim yapıldığının göstergesidir. Bununla birlikte yazma eserler daha büyük boyutlarda yapılmaya başlanmış ve içinde yer alan minyatür ve tezhiplere ayrılan alan büyüklüğü de çoğalmıştır. Kullanılan pahalı malzemeler, boyutları büyüyen yazma eserlerde, tezhip-minyatüre daha fazla alan ayrılması, kalabalık kompozisyonlar ve kullanılan zengin renkleriyle Safevi-Şiraz minyatürleri işçilik ve zengin kompozisyonları ile önemli bir yere sahiptir.

Though initially representing a sect in Iran, Safavids had later turned into an influential political order. This dynasty takes its name from its leader Safi-ad-din. Safi-ad-din was a respected and followed figure in the important sectarian center of Erbil.Safavids are also known for their interest in art. However, the existing research on this era lacks on depth. Nevertheless, many artworks of literature, architecture, pottery, ceramics, weaving, painting and bookbinding have managed to survive to this date. Pursuing artistry had been the consequent step after takind Quran education for the children in the Safavid dynasty.Shiraz is an important administrative center in the region of Persia in Iran. It is located south of Isfahan, on a plain with an elevation of 1600m.Starting from the 15. century, through the middle of the 16. century, Shiraz had also turned into an important center of art. During this period, a significant amount of prominent manuscripts were produced. Selected materials as well as the fine hand-craftsmanship resulted in exquisite designs which have been the indicator of the quality of the artworks during this period. The materials were of high quality and expensive which would not be affordable for most artists. This fact indicates that the artists had been supported by financially powerful patrons.The prominent topics for the manuscripts during this period in Shiraz revolve around Iranian monarchs and the legends of the prophet Solomon.Shiraz manuscripts were enriched and improved between 1565 and 1580 with the influence of the royal manuscripts in the Shiraz ateliers. Again the use of expensive materials indicate a financial support in production. Another effect had been the increase in the dimensions of the manuscripts. The amount of illuminations and miniatures in the manuscripts had also taken a rise in this period.Following the increase in size and use of expensive materials in the manuscripts; Safavid-Shiraz miniatures have used crowded compositions and very fine hand-workmanship. With these aspects, miniatures from this period take an important place in miniature painting.