Bingöl ovasında farklı fizyoğrafik üniteler üzerinde oluşmuş toprakların sınıflandırılması ve hidrolik özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma, Bingöl ovasının bir kısmında yer alan toprakların yeni Amerikan toprak sınıflama sistemine göre sınıflandırılması ve hidrolik özelliklerini belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bingöl ovası genel olarak kolüvyal ve alüvyal ana materyal üzerinde oluşmuş depozitlerden meydana gelmiştir. Bölgede yıllık ortalama yağış 936,9 mm, yıllık buharlaşma 1202,5 mm ve 50 cm derinlikteki ortalama toprak sıcaklığı 14,3°C dir. Bölgenin toprak sıcaklık rejimi mesic, toprak nem rejimi ise xeric tir. Çalışma, Bingöl ovasında yer alan Bingöl Üniversitesi araştırma ve uygulama çiftliği arazileri, Ormanardı, Ardıçtepe, Çayağzı, Garip ve Büyüktekören köyleri topraklarını içine alan 853,45 ha'lık bir alanda yapılmıştır. Araştırma alanında etek, vadi ve ova olmak üzere 3 farklı fizyoğrafik ünite belirlenmiş ve bu üniteler üzerinde toplamda 24 adet toprak profili açılmıştır. Toprak taksonomisi metodolojisine göre profillerin betimlenmesi yapılarak bu profillerden horizon esasına göre örnekleme yapılmıştır. Toprakların ortalama kil içeriği etek, vadi ve ova pozisyonundaki arazilerde sırasıyla %29,07, %33,88 ve %46,88 olarak bulunmuştur. Toprakların kil mineralojisi analizi sonucunda açılan toprak profillerinde en çok smektit ve kaolinit kil tipinin olduğu saptanmıştır. Aynı şekilde toprakların ortalama organik madde ve katyon değişim kapasitesi içerikleri sırasıyla etek arazilerde %1,28 ve 28,05 cmol.kg-1, vadi pozisyonundaki arazilerde %1,20 ve 25,29 cmol.kg-1 ve ova pozisyonundaki arazilerde ise %1,68 ve 39,66 cmol.kg-1 olarak bulunmuştur. Fizyoğrafik üniteler arasında ova topraklarının kil içeriği, organik madde ve katyon değişim kapasitesi bakımından diğer ünitelere göre daha zengin olduğu belirlenmiştir. Ova pozisyonundaki arazilerin tarla kapasitesi diğer fizyoğrafik ünitelere göre yüksek, infiltrasyon hızı ve hidrolik iletkenlik değerleri ise daha düşük bulunmuştur. Toprak profillerinin morfolojik özelliklerinin yanı sıra topraklar üzerinde fiziksel, kimyasal, hidrolik ve mineralojik analizler yapılarak toprakların sınıflandırılmasında anahtar rolündeki ayırt edici karakteristikler belirlenmiştir. Araştırma alanında Ormanrdı, Ardıçtepe, Dodan, Çayağzı, Göynük, Garip ve Büyüktekören olarak 7 toprak serisi belirlenmiştir. Bu seriler arazide yapılan morfolojik çalışmaların yanı sıra laboratuvar analiz sonuçları dikkate alınarak topraklar, Toprak Taksonomisine göre 4 ordo, 5 altordo, 7 büyük grup, 7 alt grup ve 7 seri içerisine yerleştirilmiştir. Belirlenen toprak serileri Entisol, İnceptisol, Mollisol ve Vertisol ordolarına dahil edilmiştir.

This study has been carried out in order to classify soil types in certain parts of Bingöl Plain and to determine their hydraulic characteristics according to new American soil classification system. Bingöl Plain is generally made up of resting deposits on kolluvial and alluvial material. The region annual average precipitation is 936,9 mm; annual evaporation is 1202.5 mm and soil temperature at the depth of 50 cm is 14,3°C. The region soil temperature regime is mesic while soil moisture regime is xeric. The research has been done in a field with 853,45 acres total are that covering Bingöl University research and application farm, land of Ormanardı, Ardıçtepe, Çayağzı, Garip and Büyüktekören villages in Bingöl Plain. Three different units of physiographic area have been determined in valley, plain and foothill positions while 24 different soil profiles have been developed. By the profile descripting according to the soil taxonomy methodology, the samples have been taken on the base of horizon sampling method. It has been found that clay content in the soil is 29,07%, 33,88% and 46,88% in foothill, plain and valley positions, respectively. As a result of clay mineralogy analysis, it has been found that the most common types of clay in the soil profiles are smectite and kaolinite. In a similar case, the content of organic matter and cation-exchange capacity in the soil have been determined as 1,28% and 28,05 cmol.kg-1 in the land with foothill position; 1,2% and 25,29 cmol.kg-1 in the land with valley position and 1,68% and 39,66 cmol.kg-1 in the land with plain position respectively. It has determined that in compare to other units, the valley land has the most clay content, organic matter and cation exchange capacity. The land with plain posion had highest field capacity and the less infiltration rate and hydraulic conductivity in compare to the other physiographic units.In addition to morphological properties of the soil profiles, key differentiating characteristics for soil classification have been determined through physical, chemical, hydraulic and mineralogical analysis. According toobdained data has been foun the seven different types of soils series that include Ormanardı, Ardıçtepe, Dodan, Çayağzı, Göynük, Garip and Büyüktekören. Taking into account morphological studies in the land and results of analysis in the laboratory, the soil has been classified under 4 orders, 5 suborders, 7 groups, 7 subgroups and 7 series in according to soil taxonomy. The soil identified series has been added to Entisol, Inceptisol, Mollisol and Vertisol orders.