Denizli-Acıpayam batısının jeolojik, petrografik ve petrokimyasal incelemesi

Abstract

ÖZET İnceleme alanındaki tortul kayaçlarda ayırtlanan litolojik birimler yaşlıdan gence doğru şu şekilde sıralanmaktadır: Permiyen kuvarsit ve mor renkli kumtaşları, Üst Triyas dolomitleri, Liyas dolomitik kireçtaşları ve Algli kireçtaşları, Dogger kireçtaşları, Malm-Alt Kretase kireçtaşları, Üst Kretase Rudistli kireçtaşları, Üst Kretase pelajik kireçtaşları, Üst Kretase-Paleosen flişi, Oligosen melası, Alt Miyosen çakıltaşı ve kumtaş ları, Burdigaliyen kireçtaşları »Pliyosen kırıntı çökelleri, Kuvaterner es ki alüvyonları, yeni alüvyonları, alüvyon yelpazeleri ve yamaç molozları dır.,. İnceleme alanında Kampaniyen-Maestrihtiyen'e kadar tüm Mesozoyik'te sığ bir denizel ortamda kalın bir karbonat çökelimi oluşmuştur. Kampaniyen-Maes- trihtiyen'den Paleosen sonuna kadar derin deniz çökelleri meydana gelmiştir. Ofiyolitik seri inceleme alanındaki bugünkü yerini tektonik olarak olasılıkla, Lütesiyen'de veya Lütesiyen-Oligosen evresinde almıştır. Ofi yolitik kayaçlar, ultrabazik kayaçlar ve ultrabazik kayaçları kesen bazik dayklar olmak üzere iki esas kısımdan oluşmuştur. Ultrabazik kayaçlar çoğunlukla harzburjit olup, az olarak dünit ve lerzolitten ibarettir. Ultrabazik kayaçlar kendi aralarında geçişli olarak bulunurlar. Peridotitlerde serp ant ini eşme oranı nisbeten azdır. Fazlaca serpantinleşmiş peridotitler ve serpantinitler çoğunlukla tektonik hatlar da bulunur. Ultrabazik kayaçları kesen bazik dayklar gabro, gabro-norit, dolerit, diyabaz ve bir yerde tesbit edilen kuvarslı diyoritten ibarettir. Ayrıca ultrabazik kayaçlarm aşırı tektoniğe uğramış zonlarmda ve serpantinitler içinde çok sayıda ve küçük boyutta rodenj itler de yer almıştır. Ofiyolitik seride %5 oranında katılımları bulunan bazik kayaçlar kimyasal bileşimle rine göre toleyitik karekterde olup, bileşimleri abisal toleyitler (okya nus ortası sırtlar) ile benzerlik gösterir. VIİnceleme alanında magmatik kayaç olarak ayrıca, Üst Kretase-Paleosen flişi içinde ara katkı olarak bulunan spilitler de yer alır. Kimyasal bi leşimleri değişik diyagramlara göre alkali karekterde olup, kıta içi ba- zaltlarıyla benzerlik göstermiştir. Metamorf ik kayaç olarak, of iyolitik serinin yerleşimi esnasında taban dan ve çevreden koparılarak getirilen amfibolit, kuvarsit, kalkşist ve ye şil şist görünümündeki metamorfik kayaçlarm blok ve mercekleri dışında ayrıca, inceleme alanının kuzey kesiminde hafif metamorfizma geçirmiş Üst Kretase pelajik kireçtaşları ve Üst Kretase-Paleosen flişi yer almaktadır. Bölgede Preneen, Stiriyen ve Rodaniyen fazlarının etken oldukları saptanmıştır. Paleosen ve daha önceki birimlerdeki kıvrımlar sıkı ve dar olup, ço ğunlukla antiklinoryum ve senklinoryum şeklinde oluşmuştur, kıvrım eksen- ' leri kabaca E-W dır. Belirlenen egemen, normal fay takımları NE-SW, N-S, NNE-SSW, NNW-SSE doğrultuludur. İnceleme alanındaki Üst Triyas dolomitleri, Üst Kretase-Paleosen fli şi üzerine bindirmiş, of iyolitik seri de hem Mesozoyik ve hem de Üst Kre tase-Paleosen flişi üzerine bindirmiş olarak bulunurlar. Bölge Oligosen molaslarının çökeliminden önce kabaca NNW-SSE sıkışma gerilimlerin etkisinde kalmış Paleosen ve daha yaşlı birimler kıvrımlana- rak su üstü olmuştur. Geç Miyosen'den sonraki' dönemde ise,NW-SE dan, NE-SW- ya değişen sıkışma fazlarını izleyen ve ona dik yönde gelişen çekme geril melerinden etkilenmişler ve inceleme alanındaki normal fay takımlarını oluşturmuşlardır. Peridotitlerde çoğunlukla harzburj itler içinde çok sayıda kromit olu şumları vardır. Bunlar Mevlütler ve Çatak kesimlerinde sürekli zonlar oluş turmuşlardır. Peridotitler içindeki 'manyezit ve talk oluşumları küçük boyut ludur ve ekonomik değerde değildirler. Üst Kretase pelajik kireçtaşları ve Üst Kretase-Paleosen flişi içinde çoğunlukla küçük boyutlu manganez oluşumları yer almıştır. İncelenen sahada ekonomik değerde Kaya unu (Üst Triyas dolomiti), taş ocağı ve alüvyon yelpazeleri mevcuttur. VII

ABSTRACT Different litnalogical units of aedimahtary series in the study area followed from the oldest one to the youngest are given below: Permian quartzites and purple colored sandstones, Upper Triassic do lomites, lias dolomitic limestones and Algal limestones, Dogger limestones, Malm-Lower Cretaceous limestones, Upper Cretaceous Rudistacea limonstones, Upper Cretaceous pelagic limestones, Upper Cretaceaus Paleocene flysch, Oligocene molasse» Lover Miocene conglomerates and sandstones, Burdigalian limestones, Pliocene conglomerates-sandstones-millstones-clay-marl, Plio- Quaterner conglomerates and Quaternary exhihits old and young alluvium, alluvium fan, and slope wastes. A thick Mesozoic carbonate sequence has heen seen in the study area, it has been deposited in a shallow marine character up to the Maestrichtian. Deep marine deposits have been deposited from beginning of Campanian- Maestrichtian to Late Paleocene. Ophiolitic series being composed of ultrabasic rocks and basic dikes cutting them. Probably they took their present place tectonically in Lutetian times or at the interval of Liitetian-Oligocene times. Utrabasic rocks generally consist of harburzgites, and a little amount of dunites and Iherzolites. There is a gradual transition being in vertical and lateral direction from one to another in these rocks. The proportion of serpantinization in peridotites is low. Serpentinized peridotites and serpentini- tes are always found along the tectonic zones. Basic dikes cutting the ultrabasic rocks consist of gabro, gabro- norite, dolorite, diabase and quartz-diorite exisiting in the same lacation. Few small pieces of rodingites are found in tectonized ultramafic rocks and serpentinites. Basic rocks form 5% of the ophiolitic series. Chemical eom- VIIIposition of these rocks, are tholeiitic and similar to abyssal tholeiites (mid-oceanic ridges). In ophiolitic series there are blocks and lenses of metamorphic rocks which consist of quartzites, amphibolites, calc-schist and other metamorphic rocks having green s-chist apperance. During the emplacemant of ophiolite, these blocks and lenses were broken and added in to the ophiolitic series from the environment. In addition Upper Cretace ous pelagic Limestones and Upper Cretaceous-Paleocene rflysch are observed a low grade metamorphism in the northern part of the region. Pyreneean, Styrian and Rodaneean orogenic phases have been found in the region. Folds which are lithologic units being Paleocene and Pre-Plaocene are narrow and frequent. These are generally found in the shape of anticlinorium and synclinorium. Axis of folds are aproximately seen in E-W direction. The types of normal faults have been encountered in the directions NE-SW, N-S, NEE-SSW, NNW-SSE. Upper Trias ic dolomites have been pushed on to the Upper Cretaceous- Paleocene flysch. It is found that ophiolitic series have been pushed on both Mesozoic sequence and Upper Cretaceous-Paleocene flaysch. Before Oligocene molasse deposited the region, it had been stressed intensively in the approximate direction of NNW-SSE. Paleocene and and the older lithologic units are folded and uplifted to the surface of the water. In the period after the Late Miocene the whole study area is completely effected by compresive phases from NW-SE to NE-SW directions. These compresive fhases were followed by tensile stresses developed perpendicularly and caused normal faults in the study area. There are a:, lot of cromite occurences, having economic importance in peridotites and generally in harzburjites;. In Mevlütler, Çatak area there are continous zones. IXMagnezite and talc deposites. have alsa been found in little» amount in the peridotites, and they do not have an economic importance. Small dimensional mangenese deposites having little economic val,ue have been found in Upper Cretaceous pelagic limestones- and Upper Cretaceous- Paleocene flysch in this area. There exist rock flour (Upper Triassic dolomites), rock mines and alluvium fan, having economic value in the research area. X