Feromon kimyası ve kelebek (lepidoptera) foromanlarının analizi ve uygulamada kullanılma tekniği

Abstract

ÖZET Feromonlar bir organizma tarafından üretilerek aynı türün di ğer fertlerininde davranışlarını etkileyen kimyasal bileşimlerdir. Feromonlar genel olarak `Seks feromonları` ve `Toplanma Feromonla rı` olarak iki sınıfa ayrılır. Seks feromonları Lepidopterler ara sında, Toplanma feromonları ise Goleopterler ve diğer böcekler a- rasında yaygındır. Kelebek feromonları özel olarak; cezbediciler (Attraktant'lar ), Uzaklaştırıcı - Engelleyiciler (Repellent), Aphrodisiaclar ve Tekrar Yumurtlamayı Engelleyici Feromonlar olarak sınıflandırılmaktadır. Feromonlar uygulamada zararlı böceklerin gözlenmesi, kitle ha linde yakalama ve çiftleşme engeli yöntemleriyle kullanılmaktadır. Bugüne kadar Feromonlar la yapılan denemelerin sonucu, zararlı böceklerin kontrolünde Feromonların önemli bir etkiye sahip olduğu ve insektisitler gibi çevreyi kirletici olmadıkları için daha kul lanışlı oldukları anlaşılmıştır. Fakat, arazide birden fazla zarar lı tür olduğunda ve yüksek pöpulasyon olan sahalarda Feromonlarla ekonomik ve yeterli sonuç alınamamaktadır. Bu nedenle zararlıların ekonomik zarar eşiğine ulaşmasından önce feromonların kullanılması gerekir. Feromon tuzaklarıyla böceklerin uçma zamanları tespit edilerek, birçok zararlıya karşı kullanılması gereken insektisit miktarı ö nemli oranda azaltılmaktadır. Pectinophora gossypiella ya karşı önceden yılda 10-15 defa ilaçlama yapıldığı halde, bugün 2 ilaç lama yeterli olmaktadır. Feromon uygulamalarının diğer mücadele yöntemleriyle birlikte uygulanabilmesi konusunda, yeni araştırmaların yapılmasının gerek li olduğu muhtelif araştırıcılar tarafından bildirilmektedir. Rhyaclonia buoliana 'ya karşı 15.6-20.7/1987 tarihleri ara sında Pherocon İC, Delta tipi yapışkan tuzak (StickA- Pest) ve i çinde öldürücü bulunan Çatılı Plâstik Kova Tuzağı (Unitrap) kul lanılarak bir deneme yapılmıştır. Bu denemeye göre Pherocon İC tuzaklarının yakalama veriminin yüksek olduğu tespit, edilmiştir. R. buoliana 'ya karşı çiftleşme engeli ve biyolojik mücadelenin daha başarılı olacağı kanaatine varılmıştır. - VIII -

PHEROMONE CHEMISTRY AND ANALYSIS OF LEPIDOPTERA PHEROMONES, AND THEIR APPLICATION' TECHNIQUES İrfan ÜNAL SUMMARY Pheromones are chemicals produced by one organism which influence the behavior of other members of the same species. Chemical communication by means of these Pheromones is estab lished among insects. Pheromones are generally divided into two categories; the first one is sex pheromones employed during mating and second one aggregation pheromones which is used in bringing both sexes together for feeding and reproduction. Sex Pheromones are common among Lepidoptera while Aggregation pher o - mone are widespread among Coleoptera and other insects. Lepidoptera Pheromones can be classified. int© £ our catego ries: Attractants, Repellents, Aphrodisiacs, Reoviposition Deterrent Pheromones. In practice, Pheromones are used in monitoring pest insects populations, mass - trapping and mating - disruption. Studies on the Pheromones have revealed that Pheromones have significant rols in the control of pest insects and they do not erwate pollution problems like insecticides do. However, in cases where population density is high and there are more then one pests Pheromone applications are not economical and sufficient. For this reason application should be made before reaching the economic threshold points. Application against many pest insects significently reduce the amount of insecticides by determined flight tims of insects with Pheromone traps. As a result while the requined number insecticit spray was (10-15) without Pheromones, (2) times apolication is sufficient with Pheromones. - IX -In the control of Lymantria dispar, Pectinjophora gossypiella, Heliothis armigera. Eucosoma sonomoria etc. by means of mating disruption with syntetic Pheromones satisfactory results are obtained. As mony researchers suggested, Pheromone applications should take place in integrated pest management. Rhyacionia buoliana is most important pests in Turkey and over the world. A field test is performed against this pest with three different traps: `Stick A - Pest` (Delta), `Pherocon 10` and `Unitrap` that have vaporous insecticit. As a result it is determined that Pherocon 1C has highst trap efficiency. It is understood that for the control of R. buoliana mating - disruption and biological control methods are more effective. - X -