Amasya doğu yöresinin jeolojisi

Abstract

ÖZET Çalışma bölgesi, Yeşil ırmağın kuzey ve kuzeydoğusunda; Amasya il sınırları içinde bulunur. Litoatratigrafik birim esasına göre inceleme yapılan çalışma saha sında ve çevredeki gözlemlere göre, Siliiriyen öncesi yaşlı yeşilşist fas iyes indeki Metamorf it ' ler en eski oluşuklar olarak görülmektedir. Bunlar; Epidot-Arafibol-Clokofan-Kalsit şisc, Albit-Epidot-Klorit şist, Muskovir Kuvars şist, Kalkşist, Muskovit-Kuvars-Kalsit ^at mineral pa- raj enezlerinden oluşur. İnceleme alanı dışında temeli oluşturan yeşil- şistlerin üzerine açısal uyumsuzlukla orta Silüriyen yaşlı Karasenir Formasyonu gelir. Birimde hakim litoloji olarak metakuutaşları gözlenir. Metakumtaşlarmda çakıltaşları ve ince katmanlı sleyt'ler bulunmaktadır. Çok seyrek olarak kireçtaşı mercekleri metakumtaşları arasında görülür. Birim sığ denizel ortamda çökelmiştir. Bu formasyonu açısal uyumsuzluk la Kayabaşı Formasyonu (Sinemuriyen-Toarciyen) üstler. Kayabaşı Formasyo nu taban çakıltaşları ile başlayıp yer yer olistostromlarda içeren kum- taşı-kiltaşı şeklindeki türbidît ardışımından oluşur. Birime ait kua taş ları genellikle kayaç kırıntılı feldspat kumtaşı ve feldspatlı kayaç kırıntılı kumtaşı bileşimi! olup, orta ile iyi arasında boylanma göste rirler. Birim sığ denizel ortamda çökelmiştir. İnceleme alanında tamamen mikritik, mikrosparitik ve sparitik kireç- taşlarından oluşan Ferhatkaya Formasyonu (Dogger-Malm) çökelme ortamı olarak üç değişik fasiyeste gelişmiştir. Bunlar gel-git üstü, gel-git arası ve gel-git altı ortamlarıdır. Ferhatkaya Formasyonu (Dogger-Malm) inceleme alanında geniş bir yayılıma sahiptirler. Carcurum Formasyonu (Alt Kretase) çört bantları içeren mikritik ki reçtaşl arından oluşur. Ferhatkaya Formasyonunu (Alt Kretase) uyumlu olarak üstler. Birimi oluş-, turan kireç, t aş lan çok kırıklı, ezilmiş, tabandan itibaren belli seviye- lertj kadar kısmeıule metamorfize olmuştur. Formasyon üst seviyelerde kır mızı renkli bol Calpionellidae' 1 i kireçtaşları ve radyolarit 'lerle arda- lanır ve tedrici olarak olistosf romal ofiyolitik karışık'a geçer. Birim derin denizde çökelmiştir. Olistostromal ofiyolitik karışığın matriksi Alt Kretase yaşlı rad- yolarit ve kırmızı kireçtaşları ile Üst Kretase yaşlı türbiditler olup, metamorf it, ofiyolit, Malm-Ait Kretase yaşlı karbonat kayaçları bu karı-şık' in içerisinde olistolith ve ol istostrom olarak görülürler. Lokman Formasyonu (Üst Kretase) fliş fasiyesinde gelişmiştir. Ta banda çakıl nişle başlayan ard ışını ku.n vo kil fliş şeklinde devamlılık göstermektedir. Olij tost romal ofiyolitik karış xk' Lokman Formasyonunda fliş f as iyes indeki türhidi t lere dereceli geçiş yaparlar. Birim derin de niz ortamında yukelmi.ştî r. İnekleme alanında Lokman Formasyonunu uyumlu üstleyen Kapaklı For masyonu (Üst Kretase) kumtaşı ve killi kireçtaşı ara katmanlı aııdezitik bazalt, spil iti k bazalt ve tüfitlerden oluşur. Birim volkano-tortul özel likte olup derin deniz ortamında çökelmiştir. Çerkeş Formasyonu (Pliyosen) inceleme alanındaki diğer birimleri uyumsuz olarak üstler. Karasal fasiyeste gelişmiştir. İnceleme alanının en genç oluşukları Kuaterner yaşlı Alüvyonlar dır. Bölgede Hersiniyen ve Alpın dağoluşum hareketleri etkin `Imuştur. Bunların sonucunda inceleme alımında kıvrımlanma`, kayma, faylanma ve aşınma olayları gelişmiştir. Bölge orta Sİluriyen'de denizle kaplanmış olup Perıuiyen sonlarında tekrar kara durumuna geçmiştir. Ön alpin hareket leri ile Lias başlarında bölgeye yerleşen deniz Üst Kretase sonuna kadar sürmüştür. Eosen'de sığ bir denizle kaplanan alan Pliyosen'de tekrar kara durumuna geçmiştir.

SUMMARY Studying area is in border of Amasya which is in the north and northeast of Yeşilırmak. According to the abservations in the studying area and around it which is related to lithestrathigraphic unit principle, Methamorphic to in the old greenschist facies before Siluriyen are farmed by the mineral parajones ephidot-amphibol-glachafon-calsit Schist, albit-ephidot clorit schist-muscovit quarts schist, calcschist, muscovit quarts-calsit schist. The middle Siluriyen old Karasenir Formation with the anquler discor dance cames out of studying area upon the green schists which are the foundation. Metasandstones are seen as a dominating lithology in the unit. There are rounded pebbles and sleyts which are thin stratums in metasands tones. Rarely, limestone lenses can be found in metasandstones unit is precipitated in shelf sea places. Kayabaşı Formation (Sinemuriyen- Toarciyen) with the angular discordance cames upon this formation. Kayabaşı Formation begins with heel rounded pepples and includes türbidith consecition as the type of sandstone that include olistastrom sandstones belong to the unit are usually. With the compound of fragment rock feldspat sandstone and sandstone which is with feldspath rock frongment, They are in a medium and fine row. The unit is precipitated in shelf sea places. Ferhatkaya Formation (Dogger-Malm) which is completely formed by micrithic, microsphasritic and spharitic limestone in the studying area, develops in three different kind of facies as a precipitation place. These are over tides, between tides and under the tides conditions. These have a large spreed in Ferhat kaya Formation (Dogger-Malm) studying area carcurum Formation (Lower Cre- tace) is formed micritic limestane which implies cort bands. If cames re gularly Ferhatkaya Formation, Limesfoner which creates the unit, are broken, crushed and methaphorized in some parts from plato to some levels. Formation comes after another with limestones and radiolaites which are red and with plenty of calpionellidea and sometimes passes to olis- tostromal ophiyolithic mixtura unit is preticipitated is deep t.ea places. The matrix of distastromal ophiyolithic mixture is lower cratacea old radio larid, red limestone and upper cretasea old turbidits.metamorphic, ophiyolit, Malm-Lower cretacea old carbonatic stones are found in this mixture as olistolith and olistostrom. Lokman Formation (upper-cretace) dewelopes in flish facies. It begings with rounded pepples flish and goes on sand and clay flish. Olistostromal ophiyolithic in mixed Lokman Formation passes to turbidits in flish facies in graded way. The unit is preticipated in deep sea places..t The studying area upon Lokman Formation, kapaklı Formation (Upper cretace) is formed by sandstone and clayed Limestone with interval Stratum, andezithic bazalt, spilitic bazalt and tuphids. Unit has a volcano-sedimanter and it preticipated in deep sea places. Çerkeş Forma tion (Philiosen) cames opun the other units irreqularly in the studying area. It developes in continental facies. The youngest formations in the studying area are quaterner old al luvions. There are Hersiniyen and Alpin movements dominantly in this area as the result of these, undulation, landslide, failling, erasion develop in this studying area. This area is covered by the sea in middle Siluriyen and it becomes continent of the end of Permiyen. The sea which settled in this area at the beginning of Lias and prealpin movements, has con tinued until the end of upper cretase. The area that is covered by a shelf sea in Eosen becomes continent again in pliyosen.