Doğu pontid güney zonundaki (Bayburt - Demirözü) metamorfit - ofiyolit birliğinin (pulur masifi) jeotektonik anlamı

Abstract

İnceleme alanı, Doğu Pontid Tektonik Birliğinin güney zonunda ve Trabzon H43-Cİ, c2,~ c3, c4 paftalarının içerisin de yeralmaktadır. DemirözU güneyi, alt kıta kabuğu ve manto kayalarını (Mohoroviçiç sınırı) birlikte yüzeyleyen ender yörelerden dir. Temeli oluşturan Pulur Masifi, granülit fasiyesinde gözlü gnays ve mikaşist, amfibolit fasiyesinde ise amfibo- l.it ve şistlerden oluşmaktadır. Sözü edilen metamorfik ka;~. yaçlar ilerleyici metamorfizmanın yanında yeşilşist fasiye sinde gerileyen metamorfizma koşullarına maruz kalmıştır. Bu gerileyen metamorfizma koşulları masifin daha sığ derin liklere yükselmesi sırasında kazanılmış olmalıdır. Pulur Masifi içerisinde intrüzyonlar halinde bulunan Demirözü ofi- yolitik karmaşığı peridotit-gabroTdiyorit-kuvarslı diyorit v.b. birimlerden oluşmaktadır. Metamorfitler üzerine aşınma uyumsuzluğu ile gelen riftleşme ile ilgili Liyas yaşlı Hamurkesen formasyonu, ta banda konglomera, kumtaşı, marn, killi kireçtaşı _ ar dai an ması ve bunlara eşlik ederi bimodal (bazik-asidik) volkaniz- manın lav ve piroklastikleri ile karakteristiktir. Doğu Pon- tidler1 deki Liyas çökellerinin, kuzeyde kıtasal kabuğun da ha üst zonlarını^ temsil eden düşük dereceli metamorfitler ve sığ granitler üzerinde görülmesi, daha güneyde aynı r.ift çökellerinin daha yüksek dereceli metamorfitler üzerinde bu lunması, ayrıca bu metamorf itlerin peridotit-gabro-diyorit intrüzyonları ile kesilmesi, adı geçen dönemde kuzeyden gü neye doğru gerilme rejimine bağlı olarak kabuk incelmesinin geliştiğini ortaya koyar. IVDemirözü güneyinden sağlanan jeolojik bulguların yanı şı ra petrokimyasal veriler Doğu Pontid Güney Zonunda Liyas veya Liyas öncesi dönemde kıtasal bir riftleşmeyi kanıtlar niteliktedir. Metamorf itleri kesen doğu-batı doğrultulu dayk- lar, bimodal volkanizma ve Liyas yaşlı rift çökelleri adı geçen dönemdeki ekstansiyon rejiminin bir sonucudur. Bu eks- tansiyon rejimine eşlik eden aktif veya pasif manto yükseli mi ve ilerleyici kısmi ergime modern rift bölgelerinde oldu ğu gibi yüksek Ti02(>l) vş düşük Ti02(<l ). » li bazaltları bir likte bulundurur. Bu bazaltların uyumsuz iz element içerik lerine göre hazırlanmış değişik diyagramlar Liyas döneminde ki rift volkanizmasının, okyanus ortasıi.sırtı bazal tlarfna geçişli kıta içi bazaltları ile kalkalkali-alkali nitelikli adayayı bazaltları özelliğinde olduğunu göstermiştir. İnceleme alanında birbirinden oldukça farklı üç paleo- stres konumu saptanmıştır. Özellikle Alt Kretase sonrası(?) oluşan KD-GB doğrultulu ters faylar ve buna paralel kıvrım eksenleri yörenin en önemli tektonik unsurlarıdır. Yörede kayda değer ekonomik bir potansiyele rastlanma mıştır. V

The study area is situated in the Southern Eastern Pontid which one of the main tectonic units of Turkey. DemirözU country1 is a exeptional place where lower continental crust and upper mantle rocks are exposed to gether (Mohoroviçiç discontinuity ). These lower continen tal crustal rocks, composed of greenschists, amphibolites and gneiss, are conventionally called as `Pulur Massive` in literature,, Pulur Massive shows the evidences of prog ressive and retrogressive metamorphism. The latter must be related to uprisingof the massive to shallower dept du ring the thinning processes of continental crust before Lias. We found out numereous 'scattered peridotite-gabbro- diorite intrusions in the Pulur Massive and named them as `DemirözU ophiolitic complex`. Hamurkesen Formation, rest on the metamorphic basement, is characterized by bimodal volcanism (basalt and dacite) and associations of conglomera, sandstones, claystones and limestones. If we regard the properties of the basement rocks of the Early Mesozoic basins in the Eastern Pontids, we can infer that Liassic volcano-sedimantary series are underlain by different rocks representing different crustal level. While Liassic rocks with ammonites cover the low degree me^ tamorphic rocks or granites at the north; the rocks at the same lithbfacies rest directly on the high grade metamorp hic rocks intruded by peridotite-gabbro-diorite at the south. VIThe change of the rock properties of the basement im plies that crustal thinning took place from north to south depending on extensive regime before Lias. In addition to geological observations petrochemical data obtained from Liassic volcanits and dykes testify the rifting of Eastern Pontids during Lias. Extansional regime, associated to active or passive mantle uprising, may cause to progressive partial melting characterized by high TiO (>1) and low TiO (<1) Liassic basic magmatism. Low TiO arc basalts and high TiO MORE and WPB basalts may have been derived from similar portions of mantle under hydrous conditions provided by descending lithosphere slab (arq lavas) and unhydrous conditions (MORB/WPB) with different partial melting. This type of magmatism is typical to the modern to ancient back arc basins in the world.- Study area was effected by three different paleostress directions. Especcially thrust faults arid NE-SW direction; and parallel fold axises which were formed after Lower Cretaceous are the main tectonic units, öf the area. We couldn't observe any economic ore deposites and industrial raw material in the study area,. VII