Trabzon ili yerleşim alanının mühendislik jeolojisi açısından incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Trabzon ili yerleşim alanı mühendislik jeolojisi açısından incelenmiştir. Çalışma alanı yaklaşık 14 km^ lik bir alanı kaplar. Çalışma alanında litostratigrafi birimleri olarak yaşlıdan gence doğru aglomera, volkanik breş ve tüfler, bunlarla yanal geçişli olarak yeralan bazalt, tüffit ve kireçtaşları; kırmızı killer; kumlu, siltli killer, taraçalar; alüvyonlar ve yamaç molozları yeralmaktadır. Aglomera, volkanik breş ve tüflerle yanal, geçişli olarak bulunan bazalt, tüffit ve kireçtaşlarının yaşı önceki çalışmalarda aglomeralarla yanal geçişli olarak bulunan kireçtaşlarındaki fosillere göre Paleosendir. Ayrıca çalışmada aglomeraların içerdiği kireçtaşı çakıl lar ındada Üst Kretaseyi karakterize eden Globotruncana fosilleri gözlenmiştir. Kırmızı killer, bu volkanik serinin ayrışma ürünü olup yer yer aglomera ve tüf dokusunu korumaktadır. Yapılan analizler kırmızı killerin illit türü kil minerallerinden oluştuğunu göstermiştir. Kumlu, siltli killer yaklaşık 100 m kalınlıkta olup, önce ki çalışmalarda, içerdikleri fosillere dayanılarak Ponsiyen yaşında oldukları belirtilmiştir. Blok, çakıl, kum, silt ve kil boyutundaki malzemelerden oluşan taraçalar, bulundukları topoğrafik yüksekliklere göre altı guruba ayrılmıştır. Taraçalar üzerinde bazı alanlarda onların devamı niteliğinde olan denizel killer yer alır. özellikle Değirmendere vadisinde yayılım gösteren alüvyonlar blok, çakıl, kum, silt ve kil boyutundaki malzemelerden oluşmuş olup akifer özelliğindedir. Köşeli blok, çakıl, kum, silt ve kil boyutunda malzemeler den oluşan yamaç molozları topografyanın nispeten düz olduğu alanlarda yayılım gösterirler.Çalışma alanındaki kayaçlarda ölçülen çatlakların değer lendirilmesi sonucu bölgeyi etkileyen maksimum basınç kuvveti yönünün N1 OE olduğu belirlenmiştir. Çalışma alanındaki zemin ve kayaçların taşıma güçlerini bulmak için arazi ve laboratuvarda deneyler yapılmıştır. Zeminlerin kohezyon, içsel sürtünme açısı ve birim hacim ağır lıklarını bulmak için konsolidasyonlu-drenajlı kesme kutusu deneyleri yapılmıştır. Deney sonuçları kullanılarak çeşitli temel tipleri için taşıma güçleri temel derinliği ve temel genişliğinin fonksiyonu olarak grafik şeklinde verilmiştir. Çalışma sahasının, dayanımlılık indeksi deney sonuçlarına göre ayrışma haritası hazırlanmış ve Van Horn yöntemiyle ha zırlanan eğim haritası ile karşılaştırılarak ayrışma-eğim ilişkisi ortaya konmuştur. Çeşitli ayrışma alanlarında, Schmidt çekici ile yapılan ölçümler ve kayaçların kuru birim hacim ağırlıklarından yararlanarak basınç dayanımları bulun muştur. Basınç dayanımlarından yararlanarak kayaçların taşıma güçleri hesaplanmıştır. Çalışma alanında kitle hareketleri olarak İnönü Mahallesinde yer alan heyelan ve Değirmendere Mahallesindeki kaya şevleri analiz edilmiştir, inönü heyelanında yamaç dengesinin limit dengeye yakın olduğu ve yüzeysel hareketler bek lenebileceği, Kaya şevlerinde ise kaya devrilmesi ve düşmesi olabileceği ortaya konmuştur. vıı

SUMMARY In this research, the setlement area of Trabzon has been investigated from the Engineering Geological Point of view. The study area covers about 14 square kilometers. In the investigated area, as stratigraphic units, from bottom to top agglomerate, volcanic breccias and tuffs as well as basalts, tuf fites and limestones which are laterally transitivi to the montained materials and red clays, sandy and silty clays, terraces, alluviums and slope decris have been observed. Depending on the fossils in limestones which are laterally transitive to the agglomerates found in the easlier researches, the age of basalts, tuf fites and limestones which are laterally transitive to the agglomerates, volcanic breccias and tufs has been estimated as paleocene. In addition, globotruncana fossils which characterized the upper cretaceous have been observed in the limestone gravels in the agglomerates. Red clays, an altering product of this volcanic series, has protected the agglomerate and tuff. Analysises have shown that the red clays are made of illit type clay minerals. Sandy and silty clays are about 100 meters in thickness and depending on fossils which they contain, in earlier researches it has been pointed out that they are at the age of Pontian. The terraces which made of materials in the size of block gravel, sand, silt and clay have been divided into six categories with respect to their topographic elevations. In some places on the terraces, sea clays which seem to be continuation of terraces have been observed. Especially, the alluviums on Degirmendere Valley have been made of materials in the size of block, gravel, sand, silt and clay and these alluviums are also aquifer. In the places with relatively little slope, the slope debris made of materials in the size of angled block, greval, sand, silt and clay have been spreaded. As a result of evaluating the measured rock joints in the studied area, it has been found that the direction of maximum compression force influenced the region is N 10E. In order to find the bearing capacity of the rocks and soil in the investigated area, field and laboratory exprenments and to find the cohesion, angle of internal friction and unit weight of soil, consolidated drained shear box experiments have been carried out. By using the results of the experiments, for several types of foundations, the bearing capacities have been given graphically as a function of the foundation depth and width. By using the results of durability index experiments, the altering map of studied area have been drawn and by comparing this map with the slope map drawn by Von Horn Method, the altering-slope relation have been determined. In several altering areas, compression stresses have been found by using the measurements made by Schmidt Hammer and the dry unit weights. The bearing capacities of rocks have been found by using compression stresses. viiiIn the studied area, landslides in İnönü region and rock slopes in Değirmendere have been analyzed as mass motions. It has determined that, in İnönü landslide, the slope stability is close to limit stability and therefore, superficial motions may be expected. In the rock slopes, toppling failure is also possible. IX