Bina proje örgütlerinin etkililiklerinin değerlendirilmesi için ideal bir ölçüm modeli

Abstract

ÖZET Günümüz toplumlarının karşı karşıya kaldıkları bina ge reksinmesinin boyutlarının büyüklüğü ve çeşitliliği; bina üre timine ayrılan ülke kaynaklarının kullanımındaki kayıpların fazlalığı; yapılan üretimden ve sonuçlarından memnun kalmayan birey ve grupların varlığı; bina üretimindeki başarısızlığın, üretimin örgütlenmesinden kaynaklandığı konusunu gündeme ge tirmektedir. İnsanlar gereksinmelerini üretim yoluyla karşılamaktadır lar, üretim ise, toplumun yapı taşlarını oluşturan örgütler eliyle gerçekleştirilmektedir, örgütlerin toplum içerisinde üzerlerine düşen görevleri yerine getirebilmeleri `etkililikle` çalışmalarına bağlıdır. Bu durum, örgütlerin etkililiklerinin artırılması, kavramlaştırı lması ve ölçülmesi ile ilgili çalış maların büyük bir öneme sahip olmasının da başlıca nedenidir. Bina üretiminin projeler şeklinde ve çok sayıda kişi ve/ veya örgütün katılımlarıyla gerçekleştirilebilir bir özellik taşıması, bu öğelerin bir bina projesinin üretilmesi sırasında bir araya gelerek örgütlenmelerini gerekli kılmaktadır. Ancak, bugünkü durumuyla bileşenler arasında yapılan söz leşmelerle ortaya konan bütün, ki çalışmada bina proje çalışma grupları olarak adlandırılmaktadır, bir örgütten çok `örgütleş me` özelliği taşımaktadır. Günümüzde, toplumsal yaşamdaki değişmeler ve gelişmelerin etkisiyle, bu örgüt leşmelerin bir bölümünün kimlik değiştirdi ği, bina üretiminin az da olsa örgütler eliyle gerçekleştiril meye başlandığı gözlenmektedir. Buna karşılık üretimin büyük bir bölümünün bu gruplar eliyle gerçekleştirilmeye çalışıldığı da bir gerçektir. Bu durum, bina üretimindeki sorunların ortadan kaldırılma sı için, bu grupların kendiliğinden ya da bilinçli olarak bir örgüte dönüştürülmesinin kaçınılmazlık gösterdiğini ortaya koy maktadır.Bu gerçekten yola çıkarak çalışma, projeler şeklinde gerçekleştirilen bina üretiminde varolan sorunların bütünseli lik içerisinde ele alınmasına ve örgütsel alandaki gelişmeler doğrultusunda çözümlenmesine yönelmekte; bina üretimini bir bütün olarak gerçekleştiren örgütler ile bu örgütleri oluştu rarak üretimin gerçekleşmesine katkıda bulunan bileşenlerin, birbirleriyle çok yakından ilişkili olan etkililiklerinin kav r ami aştın İması ve ölçülmesine yönelik bir modelin geliştiril mesini ve bu yolla varolan grupların bir örgüt kimliğine ka vuşturulmasını amaçlamaktadır. Yukarıda genel hatlarıyla ortaya konan çalışma beş bö lüm ve eklerden oluşmaktadır. I. Bölüm 'de, bina üretimindeki örgütlenme sorununun genel bir çerçevesi çizilmekte, etkililiğin ölçümüyle ilgili varsayımlar ve çalışma amaçları belirlenmektedir. II. Bölüm, bina projelerinin gerçekleştirilmesinde söz ko nusu olabilecek `ideal örgütler ve ideal örgüt yapıla rının` ortaya konulduğu ve bu amaçla, bina üretiminde ki gelişmeler ile diğer üretim alanlarında varolan ör güt yapılarının gözden geçirildiği bir bölüm özelliği ni taşımaktadır. III. Bölüm 'de genel olarak örgütlerde etkililiğin kavramlaş- tırı İması ve ölçülmesinde söz konusu yaklaşımlar ve mo deller ortaya konulmakta ve tanıtılmakta; bu yaklaşım lardan elde edilen sonuçlara dayanılarak bina proje ör gütlerinin etkililiklerinin kavramlaştırı İması ve öl çülmesinde kullanılacak modelin temel öğelerinin, `bina proje örgütlerinin etkililiğine esas olacak amaçlar ve bu amaçları etkileyen koşulların`, belirlenmesine çalı şılmaktadır. IV. Bölüm, diğer bölümlerden elde edilen bilgilerin ışığı altında, bina proje örgütlerinin etkililiğinin ölçümünde kullanılabilecek bir ölçüm modelinin ortaya- konulmasına çalışılan bölümdür. V. Bölüm is e, çalışmanın genel bir değerlendirmesini yapmak ta ve bu değerlendirmeler doğrultusunda varolan gruplar, vııbu grupları oluşturan bileşenler ve toplumsal sistem açısından alınması gereken önlemlere ilişkin sonuç ve önerileri içermektedir. vııı

AN IDEAL EVALUATION MODEL FOR THE EFFECTIVENESS OF THE BUILDING PROJECT ORGANIZATIONS SUMMARY Today's society is face to face with very important problems which stem from the organizing of the building production systems since the range of the building requirements is very broad and various; the waste in the use of country's resources allocated to the building production is much; the groups and individuals dissatisfaction from building production are many. Man meets his needs and requirements through production and in the whole production fields, production is realized by organizations which are key-stones of society. The success of organizations depend upon their effectiveness in completing the task which is laid upon them by the society. For this reason, the studies which deal with increasing, defining and evaluating organizational effectiveness bear great importance. The building production is realized by means of projects, A building project requires to gather efforts of numerous people and/or sub-organizations in order to contribute to the project as a whole organization. The characteristic of the building project, is at the sametime the most important reason for the failure of the building production systems and is imbued with problems. The problems of the building project stems as well from the inner system properties and interactions of the sub-groups involved in the project such as the client, designer and contractor, as the inadequancy of organizations among them. Today, these sub-groups which are defined in this study as the building project working groups, consist in a system which is not an actual organization by means of contracts for the realization of the building project. Some of these building project groups is influenced by the expectations and development of the social life and is transformed into a definable organization. However, most building production is realized through circumstantial building pro j ect groups.This situation points to either evolutionary of conscious necessity of transformation from building project working groups into building project organizations, for the resolution of the problematiques of building production systems. In the light of this reality, the present study tends to take the problems of the building production as a whole and to analyze them in an effort to improve building production organizations and essentially aims to set-up hypothetical building project organization through an `ideal evaluation model` for the effectiveness of the building project working groups and its components. The model is a double-fold evaluation model which describes the principles and goals in the set-up of a building project organization. It defines the concept of effectiveness; assesses the criteria to be used at different phases of the building project for the evaluation of the success of both the system and its components. This study constitutes of V chapters: The first chapter of the study forms the conceptual framework of the study. In this chapter, there is a review of the organizational problems in~ the building production systems on the level of projects, and three basic hypotheses are formulated specifially for the evaluation of effectiveness of the building project organizations and here in the aims of the study are determined. In the second chapter, the ideal organization and the ideal formal structure for building project organizations are investigated. For this reason, in this chapter, there is a review of the progress of the building production; and the organiza tional structures of the other production media. The third chapter, is review of theoretical approaches and models for the conceptualization and evaluation of the organizational effectiveness and defines this concept from the standpoint of the building project organizations. At the sametime this chapter attempts to determine the essentialelements of the model in terms of building goals and the internal and external environmental conditions affecting the realization of these goals. Chapter IV, is the point of the study where the proposed evaluation model is- thoroughly contructed. In chapter V, the general evaluation of this study is made. In the light of this evaluation suggestions are proposed to take appropriate measures for the effectiveness of the building project working groups and their components as well as the social system in general. XI