Ayder (Çamlıhemşin-Rize) ve çevresinin jeotermal enerji yönünden incelenmesi

Abstract

ÖZET Ayder (Çaralıhemşin-Rize) Kaplıca kaynaklarının beslenme, köken ve fiziko- kimyasal özelliklerinin belirlenmesi amacı ile yaklaşık 40 km.'lik bir alanın 1/25 000 ölçekli jeoloji haritası yapılmıştır. Çalışma alanının en yaşlı birimi andezit- bazalt lavlar şeklinde yüzeylenen Hemşindere formasyonudur. Bu birimi Ayder granitoyidi kesmektedir. Küçük boyutlarda yüzlek veren doleritler ise Ayder granitoyidini kesmektedir. Çalışma alanında sıcak su kaynaklarının çıkışına neden olan yaklaşık E-W doğrultulu bir fay gözlenmektedir. Hemşindere formasyonunun N 03 W, Ayder granitoyidinin ise N 15 E doğrultulu basınç gerilmelerinin etkisi altında kaldığı saptanmıştır; ' İnceleme alanında özellikle Ayder Yerleşmesi 'nin bulunduğu bölgede sıcak su kaynaklarının yanısıra sızıntı şeklinde dokanak ve depresyon türü soğuk kaynaklar da gözlen mektedir. Sıcak su kaynaklarının sıcaklıkları 33°C-47°C arasında debileri ise 0,5-2 l/sn. arasında değişmektedir. Kimyasal analiz sonuçlarına göre kaynaklardaki toplam çözünmüş madde miktarı 103.7-140,6 mg/1. arasındadır. İncelenen sıcak su kaynakları fay ve çatlak kaynakları dır. 1 nolu sıcak su kaynağı çok sıcak sular, 2 ve 3 nolu sıcak su kaynakları ılık sular sınıf mdadır. ++ Sıcak su kaynaklarının kimyasal analizi sonucunda Ca ve HCO3 iyonlarının baskın olduğu belirlenmiştir. Sulaı'in kalsite doygun olmadığı sptanmıştır. Çalışılan sıcak sular raeteorik kökenlidir. Meteorik sular derinlere sızarak jeotermik gradyanla ısınmışlardır. Isınan bu sular Ayder granitoyidinin çatlaklarında birikmiş ve karşılaştıkları fay zonundan yükselerek yüzeye ulaşmışlardır. Sıcak su kaynakları toplam çözünmüş madde miktarı ve sıcaklığına göre düşük ısılı jeotermal kaynaklar sınıfın- dadır. Kaplıca kaynaklarının dış etkilerle kirlenmesini önlemek için birbirini çevreleyen üç korunma bölgesi önerilmiştir. V

SUMMARY For the purpose of the investigation of recharge, origin, physico-chemical properties and geothermal energy resources of Ayder Hot Springs, geological map of an area covering approximately 40 km.` in the scale of 1/25.000 has been prepared. The oldest unit in the study area is Hemşindere Formation These are intruded by Ayder granitoid causing metamorphism along the contact. Dolerites cutting the Ayder granitoid is typical with smallar out crops. In the investigation area, hot springs leaking from a fault that is approximately E-W direction in the Ayder granitoid found. It has been concluded that the Hemşindere Formation have been subjected to a comprational stress in direction of N 03 W while the Ayder granitoid was effected by a comprational force in a N 15 E direction. There are a lot of contact and depression cold springs in the form of leaking together with hot springs in the study area and especially in the region of Ayder Hot Spring. The temperatures and yield of hot springs change between 33'C-47°C and 0,5-2 1/sec. respectively. On the basis of chemical analysis, the amount of the total dissolved matter in the ho springs change between 103,7-140,6 mg/1. The studied hot springs are fault and fracture spring. Hot springs are classified as hyperthermal and epithermal spring. ++ Although the dominant ionic pairs are Ca and HCO3 teh hot springs are not saturated to calcite. The studied hot springs are meteoric waters heated by geothermal gradient. Heated waters accumulated in the fractures of Ayder granitoid and they risen to the surface along the fault zone. According to the total dissolved matter and temperatures, the hot springs may be classified as low temperature geothermal energy resources. Three protection regions have been proposed to prevent the pollution of hot springs with the foreign effects. VI