Çatacık koruma-üretme sahasında geyik (Cervus elaphus L.) populasyon ekolojisi üzerine araştırmalar

Abstract

ÖZET Bu çalınmada Es ki şehir -Cat acık Geyik Koruma ve üretme Sahası (KÜS) 'ndaki Geyik (Cervus elaphus L. ) populasyonunun ekolojisi araştırıldı. 1989 yılında başlatılan populasyon sörveyi kapsamında Geyiğin habitat seçimi ve paylaşımı, populasyon dinamiği, Sahanın vejetasyonun yapısı ve geyiğin beslenmesi, soyma zararı, kıs ekolojisi ve yırtıcı baskısı konuları ele alındı. Habitat tercihi ve paylaşımı ile populasyon yoğunluğunu tespit için Diski Sayım metodları kullanıldı. Bu amaçla BATCHELER < 1975) `in Nokta-komsu metodu ile BADDELEY (1985) *in Var~yok teknikleri uygulandı. Yoğunluk tahmini Doğrudan Sayımlarla takviye edildi. Kıs ekolojisi ve yırtıcı etkisini ortaya koymak için sahanın karla kaplı olduğu günlerde; Yenilen bitki türleri, ayak izleri ve kan izleri gibi belirtiler araştırıldı. KüS' nın 8776 hektarlık bölümünü içine alan Sörvey Alanında,, 1991 yılı itibariyle populasyon yoğunluğu 2.01 geyik/km-6 ve artım ise 1990 yılına göre %19.6 bulunmuştur. Doğrudan sayımlarda populasyonun yaklaşık yarısı görülebilmektedir. Doğrudan gözlemin başarısı arazi yapısı, vejegetasyon tipi ve bekleme noktalarının seçimindeki isabete bağlı olarak değişmektedir. En fazla AÇ tipi habi tatlar tercih edilmekte ve bunu CsK ile ÇkK izlemektedir. Bu habi tatların birbirine yakınlaşması ve Kenar - Ekoton oluşturması oranında tercih derecesi artmaktadır. Soymuk Zarar Yoğunluğu k = 6.94/hektar olup populasyon yoğunluğuyla doğru orantılıdır. Soymalar 14.5 cm ye yakın çevre genişliğindeki Cs ve Çk türlerinde yoğunlaşmaktadır. Soyulan ağaçların yaklaşık X 50' si kurumaktadır. Yaralı ağacın ölmesinde en etkili soymuk parametresi soyulan kısmın enidir. Soymuk eni gövde çapına yaklaştıkça ölüm tehlikesi artmaktadır. Kırılıp kuruyan ağaçların çoğu yapraklı türlerdir. Eğilmiş ağaçların ise ancak 1/4 'i canlı kalabilmektedir. Sörvey Sahasında kaydadeger bir yırtıcı (Canis lupus L. ) baskısı mevcuttur. Aynı zamanda av veya çoban köpekleri de geyiği taciz etmektedir. Saha, geyikten başka başlıca Yaban domuzu (Sus scrofa L. ) Tavsan (Lepus europaeus Pallas.) ve Yaban kedisi (Felis sp.) gibi yabani türleri barındırmaktadır. Ayrıca yerleşim merkezlerine yakınlaştıkça artan oranda evcil Ungulata (sığır, koyun, keçi) rekabeti kaydedilmekte, ancak otlatmaya kapalı alanlardan besin ihtiyacını karşılayabil en Geyik evcil türlerin otladıgı habitatlardan genelde uzak durmaktadır. Catacık Geyik KüS için populasyon ve habi tatların birlikte ele alınacağı bir amenajman planına ihtiyaç vardır. Yoğunluğun normal olduğu kısımlardan norkotik usullerle alına cak bireylerin uygun ortamlara nakledilmesi önerilebilir. IX

SUMMARY It was investigated the papulation ecology of Red Deer (Cervus elaphus L. ) in Catacik between 1989 and 1991. In the study 2350 pellet count plots were established on 42 transects located thr ought the survey area of 8776 ha on a restricted random basis. Plots were spaced at 15 m intervals. Presence-absence method <BADDELEY,1985) and Point-distance technique (BATCHELER, 1975) were used on the plots. Also disappearance rates of deer pellet groups were assessed on 8 belt transects of total 10 km established in May 1990. Along these transects, 1055 groups were marked in diverse habitats. All transects reassessed 195 days after marking. In 1991 the population density was 4.01/km'i`. Pellet count data from survey were compared with direct counts. Thus it can be said that Batcheler's Method is practiable for the population in Catacik. On the other hand it has been passible to see only 50.9 percent af estimated papulation by direct counts. Based on vegetation plots there are many species of Gramineae, Leguminoseae, Rosaceae and Berber i daceae supplying the Red deer living in the survey area. Bark stripping damage was monitored on belt transects. Incidence was 6.94 wound/ha. Trees damaged were variable in girth. However mean was 14.5 cm and average surface area was 780.3 cm f Almost only Pines i P. nigra and P.sylvestris ) were preffered. A relation was found between numbers of wounded trees and pellet groups on per man an t plots. About a half of wounded trees died. The most important factor causing death was the witdth of wounds. Because the wider wound, the bigger risk of death. There was a competition for food between deer and livestock. And also there was a predator (Canis lupus L. > impact on the deer especially in Winter. Other wild species living in the area were Pig ( Sus scrofa L. ) and Hare (Lepus europeaus Pallas). Habitat preference was studied by a special computer programme (SR.BAS). It was found that deer mainly used the shurbland next to wood and planting aeras. Besides Edge Effect was the most important factor for deer's habitat preference.