Trabzon-Rize arası karayolu ve yakın çevresinin doğal, sosyo-kültürel ve görsel değerlerinin peyzaj gelişimindeki rolü ve peyzaj planlama açısından incelenmesi

Abstract

ÖZET Trabzon-Rize arası karayolu ve yakın çevresinin doğal, sos- yo-kültürel ve görsel değerlerinin peyzaj gelişimindeki rolü ve peyzaj plânlaması açısından incelenmesi adlı bu araştırma ile kıyı karayolunun peyzaj özellikleri ve görsel yapısı incelenerek, yol ile ilgili mevcut sorunlar araştırılmıştır. Araştırma alanı, Ordu-Hopa arası devlet karayolunun Trabzon-Rize arasında kalan 77 km'lik yol güzergâhını ve yakın çevresinin tüm doğal ve kültürel peyzaj özelliklerini içerir. Buna göre karayolunun genel peyzaj tanıtımında doğal peyzaj faktörleri olarak; morfolojik yapı, jeolojik yapı, toprak yapısı, iklim ve hidrolojik durum ve bitki örtüsü, kültürel peyzaj faktörleri olarak yolun içinden geçtiği tarım alanları, kentsel ve kırsal yerleşim alanları, ormanlık alanlar, endüstriyel tesisler ve yolboyu tesisleri ve rekreasyonel alanlar incelenmiştir. Karayolu ve yakın çevresinin peyzaj yapısının belirlenmesin de; Canada Ministry of Natural Resources' in yapmış olduğu çalışmalardan yararlanarak yol güzergâhında görüş alanına giren alanlar, görsel yapı ve özelliklerin incelenmesi, yol boyu benzer özellik gösteren ünitelerin saptanması yapılmış, tüm bunlara da yanılarak sorunlar yerinde belirlenmiş ve yol güzergâhı bölümle re ayrılmıştır. Günümüzde karayolu plânlamalarında ulaşım mesafesinin yakın tutulması, yol yapım ve bakım giderlerinin minumuma indirilmesi gözönünde tutulurken; yol ve çevresinin görsel değerlerini orta ya çıkaracak, yolboyu seyahat edenlere çevreden mesajlar suna bilecek ve yol güzergâhının trafiğe açılımında çevre ekolojisiyle uyuşabilecek etkenler öncelikle belirlenmektedir. Bu amaçla, Varaştırma alanında yol boyu trafik güvenliğini sağlayıcı önlemler ile yol çevresindeki alanların düzenlenmesinde, yol çevre sinin estetik kalitesinin arttırılmasına yönelik öneriler bu araştırmada gösterilmektedir. Karayolu ve çevresi arasında uyumlu bir ilişkinin kurulmasında fonksiyonel ve estetik özellikleri gözönünde tutularak yapılacak bitkilendirmeler modern bir karayolunu trafik ve inşaat tekniği yönünden mükemmelleştirir. Yörenin bitki materyali yönünden zengin tür ve karışımları içermesi dolayısıyle bu bit kilerin karayolu çevresinde değerlendirme olanaklarını ön plana çıkartır. Bu açıdan yol yakın çevresinde kullanılması istenilen bitki türleri, yapılacak çalışmalarla belirlenmelidir. Ayrıca Trabzon-Rize karayolunun yalnız ulaşım işlevinden çok turizme ve rekreasyona yönelik olacak biçimde manzara yolu niteliğine de kavuşabilmesi için uzun süreli plânlama çalışmalarına gerek vardır. Bunu gerçekleştirmek için yol güzergâhı ve çevresinde bazı alanlarda yapılacak düzenlemelerle koruma, rekreasyon ve ulaşım zonlarmın ayrılarak yörede kentsel-kırsal nitelikli alanların bütünleşmesini sağlayan yol sistemini kurmak gerekir. VI

SUMMARY With this research that is called `the role in developing landscape and the examination in regard to landscape planning of the natural, visual, and socio-economic values of the coastal highway between Trabzon and Rize and its surrounding area`, tne landscape characteristics and visual structure of the coastal highway have been studied and the existent problems have been discussed. The study area contains the highway between Trabzon and Rize (77 kms) and all the natural and cultural landscape characteristics of the surrounding area. Therefore; geological and geomorfological structure, soil, climatic and hydrological situation, and vegetation cover as natural landscape factors; agricultural lands, urban and rural settlement areas, industrial plants, forests, roadside rest areas and recreational places as cultural landscape factors have been examined. In order to determine the landscape structure of the highway and its surrounding; the areas, and visual structure and charac teristics that enter the visual angle of the observer on the route have been studied, and the roadside units showing similar characteristics have been determined making use of the works done by the Ministry of Natural Resources in Canada. On the basis of these data, the problems have been identified in situ and the route has been divided into sections. Nowadays, in highway plannings, it is considered that the distance of transport should be short, the construction and maintenance costs of roads should be minimum, Moreover, the factors that will be able to offer some messages to passangers from the environment and to find out the visual values of the highway and its surrounding area are determined in priority. VIIFor this reason, the measures that would provide the roadside traffic security and the principles with regard to increasing aesthetic quality of the surrounding area of the highway have been given in this study. The planting that would be done considering the functional and aesthetic principles to establish a harmonious relationship between the highway and its surrounding area offers an excellent condition to the highway regarding traffic and road construction technique. As the study area contains rich plant species, these species must determine the possibility to be used in roadside planting. The Trabzon-Rize highway should be planned as `scenic road` to meet touristic and recreational activities rather than to meet the transportation function. In order to realise this, a zoning system containing conservation, recreation and trans portation zones should be established so that urban and rural areas are to be integrated within a highway system. VIII