Pazarköy (Bolu NE) yöresinin jeolojik incelenmesi

Abstract

-VI- ÖZET Çalışılan alan, Pazarköy (Bolu NE) yöresini kapsamakta ve 1/25.000 ölçekli Bolu-G28-a2 paftası ile sınırlandırılmış bulunmaktadır. Bu çalışmada, in celeme alanının jeolojisi ve tektoniği ayrıntılı olarak araştırılmıştır. Çalışılan alanın 1/25.000 ölçekli jeoloji haritası yapılmıştır. Bu çalışma sırasında, bölgede yer alan istif sekiz litostratigrafik birime- (formasyon) ayrılmış ve her birine ait kayaçların özellikleri çeşitli yön temler uygulanarak araştırılmıştır. Bu litostratigrafik birimler, istif içerisinde aşağıdaki gibi sı ralanmaktadır : Ağalar Kataklastikleri (Devoniyen öncesi) ; Çapak formasyonu (Alt- Orta Devoniyen) ; ören formasyonu (Üst Kretase) ; Çırdak formasyonu (Üst Kre- tase-Paleosen> ; Sazlar formasyonu' (Îpresiyen-Lütesiyen) ; Çukurca formasyo nu (üst Lütesiyen) ; Mengen formasyonu (Oligosen-Neojen) ve Kuvaterner olu şukları. Genellikle kataklastik özellik gösteren metamorf ik ve granitik kayaçlardan oluşan Ağalar Kuzey kataklastikleri üzerinde diskordan konumda Çapak formasyonu dolomitik kireçtaşları yer almaktadır. Bu birim, yine bir diskordansla melanj yapısındaki ören formasyonu tarafından üstlenmektedir. Üst Kretase-Paleosen yaşlı olan ve kireçtaşı, silttaşı, marn ve kumtaşla- rından oluşan Çırdak formasyonu da diskordan konumda yer almaktadır. Ki reçtaşı ve marnlardan oluşan Sazlar formasyonu, Çırdak formasyonu üzerin de transgresif olarak yer almaktadır. Sazlar formasyonu üzerinde yer alan ve kireçtaşı, marn, kiltaşı ye çört ardalanmasından oluşan Çukurca formas-* yonu ise Sazlar formasyonu ile konkordan konumda bulunmaktadır. Genellikle kumtaşı, konglomera, killi kumtaşı ve çamurtaşlarından oluşan ve genellik le yatay durumda bulunan Mengen formasyonu, daha eski birimleri belirgin bir diskordans ile örtmektedir. Kuvaterner -oluşukları, dere yataklar ında- ki alüvyon ve yer yer gözlenen travertenlerden oluşmaktadır. İncelenen alan, Kuzey Anadolu Fay Kuşağı 'nın kuzey kesiminde yer almaktadır. Bölgede, kıvrımlar ancak yerel olarak gelişmiş olup, kırık tek*- toniği egemendir. Çalışma alanında esas olarak iki fay türü yer almaktadır. Bunlar, `Bindirme fayları ve ters faylar` ile `Doğrultu atımlı faylar` dır. Bindirme ve ters fayların oluşumlarının son evresinde meydana gelmiş olan doğrultu atımlı fayların, bindirme ve ters fayları kestikleri kesin olarak saptanmıştır. Güncel tektonik aktivitenin bölgedeki doğrultu atımlı fay-vıı- düzlemleri boyunca sürdüğü belirlenmiştir. Bölgede yer alan heyelanların oluşum nedenleri araştırılmış ve bunlar arasında güncel tektonik akfcLvitenin de etkin bir rol oynayabile ceği belirlenmiştir, ölçeğe elverişli olan heyelan alanları, 1/25.000 öl çekli jeoloji haritasına işlenmiştir. İncelenen alanda, transgresyon,regresyon olayları belirlenerek, bölgenin jeolojik ve paleocografik evrimi yorumlanmıştır. İlk etkin hare ketlerin Laramiyen evresine rastlamış olduğu ve bölgenin Eosen sonundaki hareketler ile (en erken Pireneen devresi ile) yükselerek kara niteliği kazanmış olduğu belirlenmiştir.

-vııı- SUMMARY The investigated area is located around Pazarköy region, NE of Bolu and is covered by G28-ay sheet of 1/25.000 scale map. In this thesis work geology and tectonic structure of this area has been studied in detail. 1/25.000 scale geological map of the area has been prepared. During this study, stratigraphy of the area is grouped under 8 llthostra- tigraphic units (formations) and properties of rocks belonging to these formations has been studied by means of various methods. These lithostratigraphic units from older to younger are as follows: Ağalar Cataclastics (pre-Devonian) ; Çapak formation (lower-Middle Devonian); Ören formation (Upper Cretaceous) ; Çirdak formation (Upper Cre- taceous-Paleocene) ; Sazlar formation (Ypresian-Lutetian) ; Çukurca formation, (Upper Lutetian) ; Mengen formation (Oligocene-Neogene) and Quaternary deposi ts. Dolomitle limestones of Çapak formation overlays unconformably cataclastic Ağalar formation which consists of metamorphic and granitic rocks generally showing cataclastic textures. Çapak formation has been covered again unconformably by Ören formation which has a melange character. The next formation is Çirdak formation of Upper Cretaceous-Paleocene age in which limestone-siltstone, marls and sandstone alternations covering the older series with an another unconformity. Sazlar formation consisting of limestone and marls is transgressive over Çirdak formation. Çukurca formation which contains limestone-marl-claystone and chert alternations and overlays conformably Sazlar formation. Generally sandstone-conglomerate- argillaceous sandstone and mudstone bearing Mengen formation is almost horizontal and therefore transgressively overlays the previous older units. Quaternary deposits are in the form of river-bed sediments and unevenly distributed travertine formations. Study area is located at the northern parts of North Anatolian Fault Zone. The area is only locally folded and dominant deformation is fault tectonics. There are two different main fault type in the area. These are `thrust faults and reverse faults` on one hand and `strike - slip faults` on the other. It is observed that strike-slip faults are developed only during the late stages of thrust and reverse faults since they cut these faults. Present day tectonic activity is believed to be-xx- going on along strike-slip fault planes. The origin of land-slides that are found in the study area has also been studied and it is found that present day tectonic activity plays a very important role in their formation. Large scale land-slides has also been shown on 1/25.000 scale geological map. The study of transgressive and regressive movements have allow is to make geological and paleogeographical evolution of the area. It is concluded that interpretations of first important movements are occured Laramian phase of Alpine orogeny and the area has been emerged from the sea by the movements that are occured during the late Eocene period.