Bafra (NW Samsun) güneyindeki üst kretase-alt tersiyer istifinin sedimantolojik incelenmesi

Abstract

VI ÖZET Çalışma alan'ı-, Bafra ilçesinin (NW Samsun) güneyin de yer alan Sinop F35a2 paftasının kuzeydoğusu ile Sinop P35bl paftasının tamamına yakın bir bölümünü kaplamaktadır. Bölgedeki Kretase-Alt Tersiyer istifinin sedimanter jeolojik ayrıntılarını saptayabilmek için, araştırma önce yukarıda adı geçen 150 kmlik alanda 1/25.000 ölçekli Jeolojik harita alımı ile başlatılmış, sonradan birimlerin en iyi gözlendiği 60 km lik alanda yoğunlaştırılarak Cankur taran ve Akveren Formasyonlarının ölçülü stratigrafik ve pedimantolojik kesitlere dayalı yapısal, dokusal, mineralojik-petrografik özellikleri incelenmiş, yöredeki paleoakıntı şebekesi saptanmıştır. înceleme alanında yüzeylenen en yaşlı birim, tur bid akıntılar tarafından çökeltilmiş kumtaşı, kumlu kireç taşı, şeyi, marn ardalanmasından oluşan Baremiyen-Albiyen yaşlı Çağlayan Formasyonudur. Birim üzerine uyumsuz olarak gelen Santoniyen-Kampaniyen yaşlı Kapanboğazı Formasyonu kırmızı renkli pelajik kireç taşlarından oluşmuştur. Kapan boğazı üzerine uyumlu olarak gelen Kampaniyen-Maestrihtiyen yaşlı Yemişliçay Formasyonunun volkanotortul kayaçları tür- bidit fasiyesinde çökelmiş kumtaşı, kumlu kireçtaşı, marn, şeyi ile ardalanmalıdır. Cankurtaran Formasyonunun kumtaşı, kumlu kireçtaşı, şeyi, marn ardalanmasından oluşan istifi, düşük akış rejimli türbid akıntılar tarafından çökeltıilmiş olup, Yemişliçay Formasyonu ile uyumludur. Birimin üzerin de uyumlu olarak bulunan üst Kretase-Paleosen yaşlı Akveren Formasyonu kalkarenit, marn ardalanmasından oluşmuş olup, düşük akış rejimli türbid akıntılar tarafından çökeltilmiş- tir. Alt Eosen yaşlı Atbaşı Formasyonu düşük akış rejimli türbid akıntılar tarafından çökeltilmiş kumtaşı, marn arda- lanması şeklindeki istifi, Akveren Formasyonu üzerine uyumlu olarak gelir. Atbaşı Formasyonu üzerinde uyumlu olarak bulunan Lütesiyen yaşlı Kusuri Formasyonunun kumtaşı, kumluVII kireçtaşı, marn, şeyi ardalanması şeklinde olan litolojisi diştal fasiyesteki türbid akıntılar tarafından çökeltilmiştir. Genellikle aglome rai ardan oluşan Tekkeköy For masyonu Kusuri Formasyonu üzerine uyumsuz olarak gelmekte olup yaşının Lütes iyen sonrası olduğu düşünülmektedir. Cankurtaran ve Akveren Formasyonlarının kum boyu bileşenlerden oluşmuş tortul kayaçlarında gözlenmiş pri mer sedimanter yapılar farklı akış rejimindeki türbid akıntılar tarafından çökelme sırası ve sonrasında oluştu-` rulmuştur. Cankurtaran ve Akveren Formasyonlarının kırıntılı kayaçları üzerinde yapılmış dokusal çalışmalar sonu cunda da, bu kayaçların dokusal açıdan olgunlaşmamış, distal fasiyesteki türbiditler olduğu saptanmıştır. üst Kretase-Alt Tersiyer epoğunda çökelmiş formasyonların kırıntılı kayaçlarında yapılmış mineralojik-petrografik çalışmalar, Cankurtaran Formasyonunun çökelmesi sırasında sedimantasyon havzasının metamorfik ve volkanik kaynak kayaçlardan, Akveren Formasyonunun çökelmesi sırasında ise karbonat kayaçlarınca zengin kaynak alandan ve/ veya karbonat platformundan beslendiğini göstermektedir. Yapılan mineralojik-petrografik çalışmalar sonu cunda kayaçlar değişik araştırıcılara göre sınıflandırılmış ve Cankurtaran Formasyonu kumtaşlarının VAN ANDEL (1958) *e göre türbiditlere özgü grovaklar, Akveren Formas yonu kalkarenitlerinin ise BLAGOPAL ve SRIVASTAVA (1973) 'e göre biyojenik kireçtaşları ve fosilli arenitler olduğu görülmüştür. İnceleme alanında yapılan sedimantolojik çalışmalar Kretase-Alt Tersiyer istifinin; bu zaman aralığında derin denizel özelliğini korumuş NW-SE doğrultusunda uzanan bir sedimantasyon havzasında, güneyindeki ragtamorfik kaynak alandan ve karbonat platformundan, kuzeyindeki volkanik kaynak alandan beslenerek, değişik akış rejimli türbid akıntılar ve kütle akışları ile çökeltildiği düşünülmektedir.