Çok ölçütlü karar verme teknikleri ve en iyi uzlaşık çözümün bulunması için bir yaklaşım

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, birbiriyle çelişen çok amaçlı planlama, üre tim,. ulaştırma ve kaynak kullanımı gibi sorunların çözümü için geliştirilen çok ölçütlü karar verme tekniklerinin ge nel bir değerlendirilmesi yapılarak, çok amaçlı doğrusal programlamada eniyi çözümün bulunması irin bir yaklaşım ge tirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla önce çok ölçütlü karar vermede önemli rolü olan etkinlik kavramının kuramsal te melleri incelenmiştir. Çok ölçütlü karar verme teknikleri sınıflandırılmış, bun ların üstün ve zayıf yanları belirtilerek önemli bazı yön temler ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Çok ölçütlü karar verme tekniklerinin bir grubu olan baskın çözüm yöntemle rinin çok sayıda sonuç vermesi ve çözümler arasından eniyi olanın seçimindeki zorluk nedeniyle entropi ve redundans kavramından yararlanılarak eniyi uzlaşık çözümün bulunma sında kullanılabilecek yeni bir yaklaşım verilmiştir, öne rilen yaklaşım Zeleny (1974). 'nin yönteminden esinlenerek geliştirilmiştir. Her iki yaklaşım bazı örnek problemler üzerinde karşılaştırılmış ve önerilen yöntemin daha iyi so nuçlar verdiği gözlemlenmiştir. Çalışmanın uygulama bölümünde dört amaç fonksiyonuna sahip yapay bir üretim planlaması problemi, Belenson-Kapur algo ritması, STEP yöntem, Zeleny 'nin yöntemi ve önerilen yakla şım ile çözülerek sonuçlar karşılaştırılmıştır. ııı

SUMMARY This study pertains to the general evaluation of multi- criteria decision making techniques which have been developed for the solution of conflicting multi-objective problems faced in various fields such as planning, production, transportation and resource use. In this context, the study aims to develop an approach for the attainment of the optimum solution in multiple objective linear programming. For this purpose the theoretical basis of the concept of effectiveness which has an important role in decision making, has been studied firstly. After classifying the techniques of multi-criteria decision making and pointing out their respective advantegeous and deficient aspects, some important methods have been explained in detail. It is known that nondominated solution methods which constitute one group of multi-criteria decision making techiques give multiple solutions and it is difficult to choose the optimal one among these. Taking this deficiency into consideration, in this study, using the concepts of entropy and redundancy a new approach which can be useful in finding the optimal, that is compromise solution is developed from Zeleny's (1974) method. Both Zeleny's and the new one, have been applied to three problems and their respective results have been compared. As a result of this comparison, it has been observed that the proposed approach of this study yields satisfactory results. * An artificial production planning problem with four objectives has also been solved with four methods, the STEP methou, the Belenson-Kapur algorithm, Z ele ny. s method and that developed in this study. Results of these methods are compared. iv