Kürtin mineralli su kaynağının beslenme köken ve fiziko-kimyasal özelliklerinin araştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmada; Kürtin mineralli su kaynağının oluşumu, beslenmesi, fiziko-kimyasal özellikleri ile kökeninin saptanması amaçlanmıştır. Bu amaçla, kaynaktan değişik tarihlerde su örnekleri alınarak kimyasal analizleri yaptırılmıştır. Kaynağın oluşum şeklini açıklayabilmek için kaynak civarında yaklaşık 1 km2 lik bir alanın 1/1000 ölçekli jeoloji haritası yapılmıştır. Kaynak ve civarının genel jeolojisi ise Boynukalın 1990'dan özetlenerek sunulmuştur. İnceleme alanında Liyas Öncesi yaşlı Kotana metamorfitleri, Liyas yaşlı Umuf formasyonu, Dogger (?) -Üst Kretase yaşlı Siillü formasyonu, Üst Kretase yaşlı Yavuzkemal formasyonu ve Üst Kretase Sonrası yaşlı Dereli granitoyidi ile travertenler, heyelan malzemesi, alüvyonlar ve yamaç döküntüleri yüzeylenmektedir. Liyas yaşlı birimler ile tabandaki metamorfikler birbirleriyle uyumsuzdurlar. Dereli granitoyidi bu kayaçlan keserek yerleşmiştir. Kürtin mineralli su kaynağı yakın civarında mermerler, travertenler, taraçalar, heyelan malzemesi, alüvyonlar ve yamaç döküntüleri haritalanmıştır. Kaynak civarında, geniş bir alanda yüzeylenen ve oldukça kırıklı bir yapıya sahip olan mermerler 0,5m-10m arasındaki kalınlıklarda, bazik dayklar ile kesilmişlerdir. İnceleme alanında çok sayıda mineralli su kaynağı bulunmaktadır. Kaynakların çoğu Fe+^ce bir kısmı ise Ca++ ve HCO3'ça zengindirler. Genelde sızıntı şeklinde olan bu kaynaklardan Fe++ce zengin olanlar mermer-dayk dokanaklarına, diğerleri ise mermerleri kesen faylara bağlı olarak olmuşlardır. Mermerler içerisinden çıkan Kürtin mineralli su kaynağı, inceleme alanında içilebilir nitelikteki tek kaynaktır. Faylanma sonucu oluşan kaynak yağmur sulan ile beslenmektedir. Kaynaktan alınan su örneklerinin kimyasal analiz sonuçlarına göre, Kürtin mineralli suyu Ca++ Mg++, Na+ bikarbonatlıdır. Fazla miktarda çözünmüş CO2 içeren bu su meteorik kökenlidir. Sudaki CO2 in metamorfizma ve volkanik aktiviteden ileri geldiği düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Kaynak, Mineralli Su. V

SUMMARY Study of origin, way of feeding and physico-chemical properties of Kürtin mineral water. This study aims at finding of physico-chemical conditions, way of feeding, controlling factors, and origin of Kürtin mineral water. In order to achieve these objectives water samples were obtained from the spring at different times, and were analysed. 1/1000 scaled geological map of on area covering 1km2 around the spring was made in order to establish its controlling factors. The lithological units cropping out in the studied area are Kotana metamorphics (Pre Liassic), Umuf formation (Liassic), Siillii formation (Dogger ? - Upper Cretaceous), Yavuzkemal formation (Upper Cretaceous) and Dereli Granitoid (Post - Upper Cretaceous), and travertens, talus and aluvium (Quaternary). Marbles, travertens, terraces, land-slide debris, talus and aluviums located in the immediate vicinity of the Kürtin mineral water were mapped in detail. The marbles covering a wide area around the spring contain abundant fractures and are intruded by basic daykes of 0,5- 10m thickness. There are a number of mineral water springs in the study area, but flow rates of most are low and thus not economical. Most of them are rich in Fe++, whlist some in Ca++ and HCO3. Fe++ - rich ones occur along marble-dayk contacts, whereas the others along faults cutting marbles. Kürtin mineral water originating from marbles is the only spring of drinkable quality. The spring which is related to foulting is fed by rains. The chemical analysis of water samples obtained from the Kürtin mineral water indicates that this mineral water is enriched in Ca++, Na+, Mg++ and HCO3. The water which contains a high amount of dissolved CO2 is of meteoric origin. The CO2 cantent of the water is believed to be due to metemorphism and volcanic activity. Key words: Sipring, Mineral Water. VI