Daday-Devrekani masifi Güneybatı kesiminin mineralojik-petrografik ve jeokimyasal incelenmesi

Abstract

I? ÖZEÎ Daday-Devrekani masifinin güneybatı kesiminde yürütülen bu çalışmada, Mesozoyik ve daha yaşlı kayaçlarm mine- ralojik-petrografik ve jeokimyasal incelenmesi amaçlan mıştır. Bu amaçla, Araç-Kastamonu yöresinde yaklaşık 275 fan2 lik bir alanın, 2/25.000 ölçekli jeolojik hari tası yapılmıştır. Laboratuvar çalışmalarında ise optik mineraloji» kil mineralojisi ve vitrinit yansıtması gi bi yöntemlere dayandırılan petrografik incelemeler ve ayrıca tümkayaç ana element kimyasal analizlerine dayan dırılan jeokimyasal incelemeler gerçekleştirilmiştir. Daday-Devrekani masif i güneybatı kesiminde yüzeylenen Prekambriyen yaşlı Dorukyayla gnaysı, çalışma alanının temelini oluşturmaktadır. Amfibol/pi^oksen-gnays, mika- gnays ve kuvars-feldispat-gnayslar ile bunları kesen aplitik/pegmatitik ve mikrodiyorit türü damar kayaçla- - rından oluşan Dorukyayla gnaysı {killi, karbonatlı şeyi ve kumtaşi türü sedimanter kayaçlarm yüksek dereceli metamorfizmaya uğramaları sonucu meydana gelmiştir. Do rukyayla gnaysının üzerinde uyumsuzlukla yer alan ve Tayladere (Kambriyen), Dotla (Ordovisiyen), Zirze (Si- luriyen) ve Küreihadit (Devoniyen) formasyonlarından oluşan Samatlar grubu ise çok düşük dereceli metamor fizmaya uğramış arduvaz, kuvars-arduvaz, kuvarsit, kristalize kireçtaşı ve kristalize dolomitlerden mey dana gelmiştir. Bu birimlerden Dotla formasyonundaki kuvarsitler, yarı beyaz cam ve bal rengi cam yapımında kullanılabilecek kalitatif özelliklere sahiptirler. Sa matlar grubunda gözlenen bu çok düşük dereceli metamor- fizma, alttan üste doğru tedrici bir şekilde azalmakta dır. Alt dokanağı faylı olarak görülen ve Permo-Triyas yaşlı (?) olabileceği düşünülen Kirtulaz formasyonu, kırıklı formasyon yapısında olupj Samatlar grubu kayaç- larına benzer şekilde çok düşük dereceli metamorfizma ya uğramış kristalize kireçtaşı, arduvaz, metakumtaşı vemetakonglomera türü kayaçlardan meydana gelmiştir, Or ta Jura yaşlı Kürek granitoyidi, Kirtulaz formasyonu içine sokulum yaparak kontakt metamorfizma zonu meyda na getirmiştir» Bu granitoyid kütlesi, modal mineralo jik analizlere göre daha çok granit ve kuvars-monzonit türü kayaçlardan oluşmaktadır. Jeokimyasal incelemele re göre genellikle adamellit, granodiyorit ve ender olarak da kuvars-diyorit bileşimindeki kayaçlardan oluş tuğu görülen Kürek granitoyidi j metalümino, felsik I-tipi, kafemik (CAFEM) ve alkalice aşırı doygun (ALKOS) karak terli bir magmadan türemiştir. Üst Jura - Alt Kretase yaşlı ve kireçtaşı litolojisindekiYukarıköy formasyonu ile Alt Kretase yaşlı ve flişimsi çökellerdeh oluşan Ça tak formasyonu, çalışma alanındaki diğer birimlerin üze rinde uyumsuzlukla yer almaktadırlar. Yukarıköy ve Çatak formasyonları, tipik olarak diyajenetik koşullara özgü mineral topluluklarına sahiptirler. Çalışma alanında ki en genç birimler olan Soğanlı (Orta Eosen), Cemalet- tin (Üst Eosen - Oligosen) ve Karabüzey (Neojen) formas yonları ise diğer birimleri uyumsuz olarak örtmektedir ler. Haritalanan alanın yapısal unsurları ise Alpin öncesi ve Alpin olmak üzere iki farklı evrede meydana gelmişlerdir. Alpin öncesi yapısal unsurlar, Dorukyayla gnaysmdaki gnaysozite düzlemleri ile temsil edilirler. Alpin yaşlı yapi elemanları, ise Paleo^oyik ve.JMeaozoyik. yaşlı.tüm birimler içerisinde uzanan D-B doğrultulu kıvrım eksen lerinin yanısıra yine D-B doğrultulu ters faylar ve KD-GB yönünde gelişmiş doğrultu atımlı faylar ile temsil edilirler. Alpin yaşlı bu yapısal unsurların, Alt Kreta se sonrası bir dönemdeki kuzey-güney yönlü sıkışmaların etkisiyle meydana geldikleri sonucuna varılmıştır. Çalış ma alanındaki ters faylar, aynı zamanda yoğun kataklas- tik kayaç zonları meydana getirmişlerdir.

VI SUMMARY The scope of this work includes the southwestern part of Daday-Devrekani massif, and the mineral ogic-petrographic and geochemical investigation of the Mesozoic and older rock units. For this nurpose, firstly an area located to the northwestern part of Araç-Kastamonu region, approximately 2 275 km, was mapped with a scale of 1/25.000. Laboratory work includes petrographic and geochemical studies based on optical mineral ogv, clay mineralogy, vitrinite reflectance and wholerock major element analyses. The precambrian Dorukyayla gneiss, outcropping in the southwestern part of Daday-Devrekani massif, is the basement of mapped area. The Dorukyayla gneiss, consisting of amphibole/pyroxene-gneiss, mica-gneiss, quartzo- feldspathic-gneiss and some vein rocks of aplite/pegmatite and microdio- rite in composition, was derived from the argillaceous rocks, calcareous shales and sandstones caused by the high grade metamorphism. The Samat- lar group, composed of, from bottom to top, the Yayladere (Cambrian), Dotla (Ordovician), Zirze (Silurian), and Kiireihadit (Devonian) formati ons, unconf ormably overlies the Dorukyayla gneiss. Samatlar group is formed by argillite, quartz-argillite,- quartzite, crystallized limestone and crystallized dolomite formed by the very low grade metamorphism. The geochemical analysis of the quartzites from the Dotla formation showed that they may be used as a raw' material in some parts of the glass in dustry. The affects of very low grade metamorphism in the Samatlar group decrease gradationally from bottom to top.. The lower contact of Kirtulaz formation is faulted and thought to have the Permo-Triassic (?) age. The rock types of Kirtulaz formation are similar to those of Samat lar group, interms of metamorphic facies. It consists of crystallized limestone, argillite, metasandstone and metacongl omerate formed by the very low grade metamorphism. In addition to these features, the Kirtulaz formation shows a structural character called `broken formation`. The Middle Jurassic Kürek granitoid has intruded into the Kirtulaz formation by producing the contact aureole rocks lying just around itself. The Kürek granitoid consists mainly of granite and rarelv quarz-monzonite type rocks based on the modal mineralogic analyses. It also comprises adameliite-granodiorite essentially and scarcely quarz-diorite based on the chemical nomenclature. The geochemical study of the KürekVII granitoid represents that it is of metaluminous, felsic I-type, cafemic (CAFEM) and alkaline oversaturated (ALKOS) in chemical charac ter. All the rock units, mentioned above, are unconf ormably overlain by the limestones of Upper Jurassic - Lower Cretaceous Yukarıköy for mation and the flyschoidal sequences of Lower Cretaceous Çatak forma tion. The mineralogic assemblages of the Yukarxkoy and Çatak formations typically represent the diagenetic conditions. The Soğanlı (Kiddle Eocene), Cemalettin (Upper Eocene-Oligocene) and Karabüzey (Neogene) formations, forming the youngest units of the mapped area, unconf ormably overlie all older units. The structural elements in mapped area have been formed in two different periods which are of pre-Alpine and Alpine.. Pre-Alpine structural elements: are the foliation planes in the Dorukyayla gneiss. As for the Alpine ones, they are represented by the fold axes and reverse faults with E-W strikes and the strike-slip faults with NE-SW strikes developed in all the Pale ozoic and Mesozoic units. The Alpine structural elements are concluded as to be formed by the compress ional forces: with a N-S direction which were active sometimes after Lower Cretaceous. The reverse faults have also caused the intersive mylonitization in the mapped area.