Tuz ve su stresinin buğday (triticum aestivum L.) bitkisinin Türkiye`de yetiştirilen iki çeşitinde oransal su kapsamı ile organik (prolin betain) ve inorganik madde (Na+,K+,C1-) değişimine etkisi

Abstract

iv ÖZET Bu çalışmada, tuz ve su stresinin buğday (Triticum aestivum L.) bitkisinin Türkiye'de yetiştirilen iki çeşitinde (Gerek 79 ve Bezostaya 1), oransal su kapsamı (O.S.K) ile, organik (prolin, betain) ve inorganik madde (Na+, K+, Cl ) değişimine etkisi incelenmiş tir. Bunun için, adı geçen bitkiler, bitki büyütme odasında ve kontrollü koşullarda, Ho- agland kültür çözeltisinde 20 gün büyütülmüş ve daha sonra değişik konsantrasyonlar da NaCl çözeltilerinde tuz stresine ve bunlara izoosmotik polietilen glikol (P.E.G.) çö zeltilerinde su stresine maruz bırakılmıştır. Stres uygulamasının 24., 48. ve 72. saatle rinde örnekleme yapılarak, yaprak O.S.K. ile yaprak, gövde ve kök dokularında orga nik ve inorganik madde analizleri yapılmıştır. Çalışmanın sonuçlarını şöyle özetleyebili riz: 1. İki stres koşulunda da belirlenen buğday çeşitlerinde, uygulanan stresin derecesine ve süresine bağlı olarak yaprak O.S.K azalmıştır. Gerek 79 çeşiti daha yüksek O.S.K ile Bezostaya l'den önemli farklılık göstermiştir. 2. iki stres koşulunda her iki çeşitte de, yaprak, gövde ve kök dokularındaki prolin mik- tan, stresin derecesine ve süresine bağlı olarak artmıştır. Bezostaya 1 daha fazla pro lin birikimi ile Gerek 79'dan farklı bulunmuştur. 3. Her iki çeşitte de, yaprak ve gövde dokularındaki betain miktarı stresin derecesine ve süresine bağlı olarak artmıştır. Kök dokusunda ise zamana bağlı olarak azalmış tır. Gerek 79 yaprak ve gövde dokusunda Bezostaya l'e göre önemli ölçüde daha faz la betain biriktirmiştir. 4. Stres koşullarında, her iki buğday çeşitinde de dokulardaki Na+ ve Cl- miktarı art mış, K+ miktarı ise azalmıştır. Na+, K+ve Cl- konsantrasyonları açısından Gerek 79 ve Bezostaya 1 arasında önemli farklar bulunmuştur. K+/ Na+ oranında stres artışı na bağlı olarak azalma gözlenmiştir.

SUMMARY In this study, the effects of water and salinity stress on relative water content (R.W.C), organic (prolin, betain) and inorganic compound (Na+, K+, CI`) composition of two dif ferent wheat varieties (Gerek 79 and Bezostaya 1) cultivated in Turkey were exami ned. For this purpose an experiment was set up in which the above mentioned varietes were grown in the plant growth chambers and under the controlled conditions in Hoag- land culture solution for a period of 20 days and later, they were subjected to drought and salinity stress through application of NaCl and isoosmatic Polyethylene Glycol (P.E.G) to the growth medium. In the 24, 48 and 72 hours of the stress conditions, samples were taken to determine the R.W.C of leaves and organic and inorganic com pound composition of leaf, stem and root tissues. The results of the study can be sum marized as follows: 1. In both stress conditions varieties of wheat exhibited a decrease in leaf R.W.C has been observed depending on the duration and concentration of stress applied. Ho wever, R.W.C of Gerek 79 was observed to be significantly higher than that of Be zostaya 1. 2. In both stress conditions prolin content of leaf, stem and root in both varieties incre ased depending on the duration and concentration of stress. However, in this case prolin accamulation in Bezostaya 1 was significantly higher than that of Gerek 79. 3. In both varieties exhibited, an increase has been observed in leaf and stem betain content depending on the duration and concentration of both types of stress. In the case of root tissue, it was decreased depending on time. Gerek 79 accumulated sig nificantly higher amount of betain in leaf and stem tissue than Bazostaya 1. 4. Under stress conditions, Na+ and CI` concentration has been increased in the tissu es in both varieties. However, K+ concentration has been decreased. There were significant differences beetween Gerek 79 and Bazostaya 1 in terms of Na+, K+ and CI ` concentrations. Consequently, a decrease was observed in the K+/Na+ ratio due to the increased stress.