Ermenek (Konya) yöresinde yer alan tersiyer yaşlı istifin jeolojisi, sedimantolojisi ve bölgedeki kömür damarlarının ayrıntılı incelenmesi

Abstract

İÜ ÖZET Batı Torosların doğu kesiminde birbirinden bağımsız yerlerde bulunan ve ekonomik olarak işletilebilir pek çok kömür zuhur- p lan içeren birçok havzadan birisi olan ve yaklaşık 620 km. ' lik bir alanı kapsayan Ermenek havzası ve yakın civarında sürdürülmüş bu çalışmada amaç; bölgede yer alan kömürlerin ayrıntılı jeolojik, kimyasal ve petrografik özelliklerinin incelenmesidir. Sedimantasyon ekseni yaklaşık KB-GD olan Ermenek havzasında en yaşlı çökelleri Çakozdağı formasyonu kireçtaşları (Jura- Kretase) ile bunların üzerine tektonik olarak yerleşmiş serpantinitler oluşturmaktadır. Bu birimlerin üzerine allokton olarak Eosen yaşlı, fliş fasiyesinde çökelmiş ve Aladağ Birliği'nin son litostratigrafik birimi olan Tepebaşı formasyonu bulunmaktadır. Bu formasyonun havzada allokton konumda bulunması ilk defa bu çalışma ile belirlenmiştir. Çalışmanın ayrıntılı yürütüldüğü Yenimahalle formasyonu, inceleme alanında yer alan kömür yataklarını içermektedir. Bu formasyon çökelleri; özellikle Çakozdağı formasyonu kireç- taşlarının Üst Kretase-Senoniyen zamanında yaklaşık K-G doğrultulu, Tersiyer başları muhtemelen Paleosen zamanında yaklaşık KB-GD eksen doğrultulu çapraz kıvrımlanmalarıyla gelişmiş tektonik çukurluklarda oluşan küçük`,-göl` havalarına.çökelmiştir.IV Bu çalışmada Yenimahalle formasyonu konglomeralı ve marnlı litofasiyesler olmak üzere 2 ayrı litofasiyese ayrılarak incelenmiştir. Türbiditik kumtaşı-marn-kiltaşı litolojilernin ardalanmasından oluşan bu formasyon üzerine uyumsuzlukla denizel ortamda çökelmiş Mut formasyonu kireçtaşları gelmektedir. Pliyosen'de en önemli olay; gravite faylarının da etkisiyle parçalanmış veya ezilmiş olan Mut formasyonu çökellerinin Göksu Nehri ile erozyona uğratılarak önce altındaki Yenimahalle formasyonunu ve daha sonra Çakozdağı formasyonunu açığa çıkarması ve bunların da erozyona maruz kalmalarıyla `Ermenek Penceresi`nin açılmasıdır. Aşman malzemelerin büyük bir kısmı Mut havzası ve Silifke deltasına doğru taşınırken az bir kısmı Ermenek havzasında vadi kenarlarında yer alan Kuvaterner sekilerini oluşturmuştur. Ermenek havzasından alman kömür örnekleri üzerinde yapılan hüminit yansıması ölçüm sonuçlarına göre havza kömürleri DİN standardında `Mat Kahverengi Kömür` ASTM standardında ise `Alt Bitümlü Kömür-0` sınıfında çıkmıştır. Örnekler üzerinde yapılan kalori tayinleri sonucunda Çanakçıçükuru yöresinde ortalama kalori değeri 4006 kcal/kg, Pamuklu-Tepe- başı yöresinde 3774 kcal/kg, Boyalık yöresinde ise 4228 kcal/kg gibi oldukça yüksek değerler bulunmuştur. Bunun nedenlerin den birisi; kömürlü formasyonu örten (Yenimahalle formasyonu) ve kaim, geniş yanal devamlılığa sahip Mut formasyonu kireç taşlarının oluşturduğu litostatik basınçtır. Diğer neden iseİÜ ÖZET Batı Torosların doğu kesiminde birbirinden bağımsız yerlerde bulunan ve ekonomik olarak işletilebilir pek çok kömür zuhur- p lan içeren birçok havzadan birisi olan ve yaklaşık 620 km. ' lik bir alanı kapsayan Ermenek havzası ve yakın civarında sürdürülmüş bu çalışmada amaç; bölgede yer alan kömürlerin ayrıntılı jeolojik, kimyasal ve petrografik özelliklerinin incelenmesidir. Sedimantasyon ekseni yaklaşık KB-GD olan Ermenek havzasında en yaşlı çökelleri Çakozdağı formasyonu kireçtaşları (Jura- Kretase) ile bunların üzerine tektonik olarak yerleşmiş serpantinitler oluşturmaktadır. Bu birimlerin üzerine allokton olarak Eosen yaşlı, fliş fasiyesinde çökelmiş ve Aladağ Birliği'nin son litostratigrafik birimi olan Tepebaşı formasyonu bulunmaktadır. Bu formasyonun havzada allokton konumda bulunması ilk defa bu çalışma ile belirlenmiştir. Çalışmanın ayrıntılı yürütüldüğü Yenimahalle formasyonu, inceleme alanında yer alan kömür yataklarını içermektedir. Bu formasyon çökelleri; özellikle Çakozdağı formasyonu kireç- taşlarının Üst Kretase-Senoniyen zamanında yaklaşık K-G doğrultulu, Tersiyer başları muhtemelen Paleosen zamanında yaklaşık KB-GD eksen doğrultulu çapraz kıvrımlanmalarıyla gelişmiş tektonik çukurluklarda oluşan küçük`,-göl` havalarına.çökelmiştir.

IV Bu çalışmada Yenimahalle formasyonu konglomeralı ve marnlı litofasiyesler olmak üzere 2 ayrı litofasiyese ayrılarak incelenmiştir. Türbiditik kumtaşı-marn-kiltaşı litolojilernin ardalanmasından oluşan bu formasyon üzerine uyumsuzlukla denizel ortamda çökelmiş Mut formasyonu kireçtaşları gelmektedir. Pliyosen'de en önemli olay; gravite faylarının da etkisiyle parçalanmış veya ezilmiş olan Mut formasyonu çökellerinin Göksu Nehri ile erozyona uğratılarak önce altındaki Yenimahalle formasyonunu ve daha sonra Çakozdağı formasyonunu açığa çıkarması ve bunların da erozyona maruz kalmalarıyla `Ermenek Penceresi`nin açılmasıdır. Aşman malzemelerin büyük bir kısmı Mut havzası ve Silifke deltasına doğru taşınırken az bir kısmı Ermenek havzasında vadi kenarlarında yer alan Kuvaterner sekilerini oluşturmuştur. Ermenek havzasından alman kömür örnekleri üzerinde yapılan hüminit yansıması ölçüm sonuçlarına göre havza kömürleri DİN standardında `Mat Kahverengi Kömür` ASTM standardında ise `Alt Bitümlü Kömür-0` sınıfında çıkmıştır. Örnekler üzerinde yapılan kalori tayinleri sonucunda Çanakçıçükuru yöresinde ortalama kalori değeri 4006 kcal/kg, Pamuklu-Tepe- başı yöresinde 3774 kcal/kg, Boyalık yöresinde ise 4228 kcal/kg gibi oldukça yüksek değerler bulunmuştur. Bunun nedenlerin den birisi; kömürlü formasyonu örten (Yenimahalle formasyonu) ve kaim, geniş yanal devamlılığa sahip Mut formasyonu kireç taşlarının oluşturduğu litostatik basınçtır. Diğer neden iseİÜ ÖZET Batı Torosların doğu kesiminde birbirinden bağımsız yerlerde bulunan ve ekonomik olarak işletilebilir pek çok kömür zuhur- p lan içeren birçok havzadan birisi olan ve yaklaşık 620 km. ' lik bir alanı kapsayan Ermenek havzası ve yakın civarında sürdürülmüş bu çalışmada amaç; bölgede yer alan kömürlerin ayrıntılı jeolojik, kimyasal ve petrografik özelliklerinin incelenmesidir. Sedimantasyon ekseni yaklaşık KB-GD olan Ermenek havzasında en yaşlı çökelleri Çakozdağı formasyonu kireçtaşları (Jura- Kretase) ile bunların üzerine tektonik olarak yerleşmiş serpantinitler oluşturmaktadır. Bu birimlerin üzerine allokton olarak Eosen yaşlı, fliş fasiyesinde çökelmiş ve Aladağ Birliği'nin son litostratigrafik birimi olan Tepebaşı formasyonu bulunmaktadır. Bu formasyonun havzada allokton konumda bulunması ilk defa bu çalışma ile belirlenmiştir. Çalışmanın ayrıntılı yürütüldüğü Yenimahalle formasyonu, inceleme alanında yer alan kömür yataklarını içermektedir. Bu formasyon çökelleri; özellikle Çakozdağı formasyonu kireç- taşlarının Üst Kretase-Senoniyen zamanında yaklaşık K-G doğrultulu, Tersiyer başları muhtemelen Paleosen zamanında yaklaşık KB-GD eksen doğrultulu çapraz kıvrımlanmalarıyla gelişmiş tektonik çukurluklarda oluşan küçük`,-göl` havalarına.çökelmiştir.IV Bu çalışmada Yenimahalle formasyonu konglomeralı ve marnlı litofasiyesler olmak üzere 2 ayrı litofasiyese ayrılarak incelenmiştir. Türbiditik kumtaşı-marn-kiltaşı litolojilernin ardalanmasından oluşan bu formasyon üzerine uyumsuzlukla denizel ortamda çökelmiş Mut formasyonu kireçtaşları gelmektedir. Pliyosen'de en önemli olay; gravite faylarının da etkisiyle parçalanmış veya ezilmiş olan Mut formasyonu çökellerinin Göksu Nehri ile erozyona uğratılarak önce altındaki Yenimahalle formasyonunu ve daha sonra Çakozdağı formasyonunu açığa çıkarması ve bunların da erozyona maruz kalmalarıyla `Ermenek Penceresi`nin açılmasıdır. Aşman malzemelerin büyük bir kısmı Mut havzası ve Silifke deltasına doğru taşınırken az bir kısmı Ermenek havzasında vadi kenarlarında yer alan Kuvaterner sekilerini oluşturmuştur. Ermenek havzasından alman kömür örnekleri üzerinde yapılan hüminit yansıması ölçüm sonuçlarına göre havza kömürleri DİN standardında `Mat Kahverengi Kömür` ASTM standardında ise `Alt Bitümlü Kömür-0` sınıfında çıkmıştır. Örnekler üzerinde yapılan kalori tayinleri sonucunda Çanakçıçükuru yöresinde ortalama kalori değeri 4006 kcal/kg, Pamuklu-Tepe- başı yöresinde 3774 kcal/kg, Boyalık yöresinde ise 4228 kcal/kg gibi oldukça yüksek değerler bulunmuştur. Bunun nedenlerin den birisi; kömürlü formasyonu örten (Yenimahalle formasyonu) ve kaim, geniş yanal devamlılığa sahip Mut formasyonu kireç taşlarının oluşturduğu litostatik basınçtır. Diğer neden ise