Türkiye ve civarında üst kabuğa ait görünür hız dağılımı

Abstract

ÖZET Çalışmada CD. ROM (The Global Hypocenter Data Base Information Packet)'dan seçilen 56 deprem için, 332 istasyonda kayıt edilen 1761 Pn dalgası varış zamanlan kullanılarak, Türkiye ve civarının hız dağılımı incelenmiştir. Seçilen depremler için kayıt edildikleri istasyonlara göre hız, seyahat zaman ve rezidüel dağılımları çizilmiştir. Bu dağılımlar yorumlanarak, bölgelerin ortalama hız değerleri ve bölge altlarındaki yapı hakkında bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Bunun yanında diğer jeolojik ve jeofiziksel çalışmalarda bölgenin yapısı hakkında bize bilgi vermiştir. Çalışılan bölgenin hız yapısının değişiminin belirlenmesi için seyahat zamanlan kullanılmıştır. İki istasyon yöntemi kullanılarak belirlenen seyahat zamanlan, üst mantodaki yanal değişmelerin yorumlanmasına yardımcı olmuştur. Bu yöntem, istasyonlar arasındaki relatif seyahat zamanlanın kullanarak, kesin olmayan oluş zamanı ve kaynağın derinliği gibi faktörlerin etkilerini azaltması açısından hız çalışmalannda önemlidir. Çalışma sonunda Türkiye için Pn hızı yaklaş ık olarak 7.6-7.8 km sır1, İran için ise 8.00-8.20 km sn-1 olarak hesaplanmıştır. İran'daki hız değerinin Türkiye'ye göre yüksek olması İran altındaki sıcaklıkla ilgilidir. Bu durum, Türkiye altındaki sıcaklığın peridotitlerin ergime sıcaklığına yakınken, İran altında bu değerin daha düşük olmasına bağlı olduğu şeklinde yorumlanmıştır. Sıcak materyal, hızın düşük olmasını etkileyen önemli etkenlerden bir tanesidir. Ege Bölgesinde yapılan hesaplamalarda Pn hızı 7.6 km sn-1 olarak belirlenmiştir. Bu değerin Türkiye için hesaplanan hız değeriyle uyumlu olması, bölge altlarındaki yapıların birbirleriyle ilişkili olduğunun bir delilidir. Aynı şekilde Ege bölgesindeki düşük hızın nedeni, bölge altındaki sıcak materyaldir. Anahtar Kelimeler: Pn Hızı, Hız Dağılımı, Seyahat Zamanı, Rezidüel, İki İstasyon Yöntemi. iv

SUMMARY Velocity distribution in the upper crust beneath Turkey. Pn velocity distribution has been studied beneath Iran and Eastern Anatolia for 56 earthquakes chosen from a seismologial CD.ROM catalogue. A total of 1761 Pn wave arrival times recorded at 332 different stations have been used. Distributions of apparent velocities, travel times and time residuals for all earthquakes or for some of chosen ones according to appropriate station locations have been illustrated. Interpreting these distributions, seismic velocity values and the structural information beneath the area have been gained. Other geophysical and geological studies have given us some additional knowledge about the structure of the area. Travel time have been used in order to determine the changing of the structure of velocity of the area. Travel time determined by two-station method have helped the interpretation of the lateral changing of (he upper layers. The method is important for the study of velocity using relative travel times between two stations and for decreasing the influences of uncertainity factors such as the depth of the source and the source origin time. At the end of the study, apparent velocity was found to be 7.6-7.8 kmsir1 for Turkey and 8.00-8.20 kmsir1 for Iran. The higher velocities observed in Iran are interpreted as the result of low temperature material beneath İran. Although the temperature along the Moho discontinuity beneath Turkey is close to the melting temperature for peridotites, this situation at lower temperature beneath Iran. The hot material affects the velocity in a way that to lower it. The calculations performed for the Agean Region reveals Pn velocity around 7.6 km sir1. The value for Turkey has shown that the results are comparable to those found in the Agean Region for which the low velocity variation has been interpretated as the result of suggested hot material. Key Words: Pn Velocity, Velocity Distribution, Travel Time, Residual, Two-Station Method. v