Trabzon-Araklı-Karadere yağış havzası orman içi meralarının bazı fiziksel ve hidrolojik toprak özellikleri ile vejetasyon yapısı üzerine araştırmalar

Abstract

ÖZET Araştırma, Eylül 1995-Ocak 1997 tarihleri arasında, Trabzon- Araklı Karadere Yağış Havzasının 800-2000 m yükseltileri arasında bulunan orman içi mera alanları ve orman alanları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın amacını, büyük çoğunluğu V. ve VI. sınıf orman arazileri üzerinde yer alan orman içi mera topraklarının farklı derinlik kademelerindeki bazı fiziksel ve hidrolojik toprak özellikleri ile bu topraklar üzerinde gelişen mera vejetasyonunun, bitki ile kaplı alan, botanik kompozisyon, tekerrür, verim ve otlatma kapasitesi gibi çaşitli kantitatif özelliklerinin farklı yükseklik ve bakılardaki değişimini ortaya koymak oluşturmuştur. Bu araştırmada toprak ve vejetasyon örneklerinin aynı araştırma parsellerinden alınması ilke olarak kabul edilmiş ve bu amaçla her bir yükseklik kademesindeki (800-1400 m ve 1400-20000 m) orman içi mera alanlarından 20 ve orman alanlarından 16 adet olmak üzere toplam 36 adet, 20x50 m boyutlarında araştırma parseli alınmıştır. Araştırma parselleri üzerinde, araştırma alam topraklarının bazı fiziksel ve hidrolojik özelliklerini (kum, kil, toz fraksiyonları, dispersiyon oranı, nem ekivalanı, su tutma kapasitesi, geçirgenlik, hacim ağırlığı, dane yoğunluğu, gözenek hacmi, ateşte kayıp miktarı, pH ve organik madde gibi) belirlemek amacıyla `Faktöriyel Deneme Deseni` düzenine göre toplam 72 adet toprak profili açılmıştır. Orman içi mera alanlarında yer alan araştırma parselleri üzerinde, vejetasyonun çeşitli kantitatif özelliklerini belirlemek için transekt yöntemi kullanılmıştır. Bu amaçla her bir araştırma parselinde, 1 m uzunluğundaki transektlerden 30 transekt örneği uygulanmış ve toplam alanda 600 m uzunluğunda 60 000 cm2 lik bir alan incelenmiştir. Transekt yöntemi ile mera vejetasyonunu oluşturan buğdaygil, baklagil ve diğer bitki türlerinin bitki ile kaplı alan, botanik kompozisyon ve tekerrür değerleri ayrı ayrı belirlenerek ortaya konulmuştur. Araştırma alanından elde edilen toprak ve vejetasyon özelliklerine ait değerlerin farklı yükseklik kademelerine ve bakılara göre değişimi `Çoğul Varyans Analizi` ile incelenerek ortaya konulmuştur. Ayrıca orman içi mera vejetasyonunda yer alan ve bu alanların karakteristik yapışım yansıtan 60 mera bitkisinin ve 3 mera bitkisi grubunun arazideki kantitatif değerlerinin değişimi incelenmiş ve bu türlerin mera durumu ve sınıflandırmadaki önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma alanı orman içi meralarının finn kurusu ot verimini belirlemek amacıyla, araştırma parsellerinden alınan 1 m2 büyüklüğündeki kuadrat örnekleri kullanılmış ve söz konusu meraların verimi, her bir araştırma parselinden 4 adet olmak üzere, toplam alandan 80 adet kuadrat örneği üzerinden belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Orman içi mera, Botanik kompozisyon, Verim, Otlatma, Mera durumu VII

SUMMARY The study was conducted during September 1995-1997 in inside forests rangelands including of Trabzon- Arakh-Karadere creek watershed between 800-2000 m. The aim of the study was to determine some physical and hydrological properties in different depths of soils found mainly on the V. and VI. class rangelands and variation of various quantitative properties such as the rangeland vegetation, area covered with plant (basal) cover area, botanical composition, frequency, yield and grazing capacity with altitude, land use and aspect. According to preliminary investigations conducted before the study vegetation was found to vary with altitude and aspect. Taking these factors into consideration, research area divided with the sample bands has been separated into two steps of elevation (800-1400 meters and 1400-2000 meters) and two aspects (northern and southern aspects). Soil and vegetation samples were principally decided to be taken from the same research parcels and accordingly 36 research parcels of 20x50 m were chosen from each step of elevation. With the aim of determining some physical and hydrological properties of soils (such as sand, clay fractions, dispersion ratio, moisture equivalent, water holding capacity, permeability, bulk density, particle density, porosity, loss on ignition, pH and content of organic material) in the research parcels 72 soil profiles were engraved to order of `Factorial Test Design`. Line-interception method was used to determine various quantitative properties of the vegetation on the same research parcels. 30 transects of 1 m have been appilied on each research parcel and this has amounted to an area of 60 000 cm2 at a length of 600 m. The area covered with vegetation, botanical composition and frequency values of grasses, legumes and the other herbeceous plant species have been separately determined. Variation of various physical, hydrological and some chemical properties of soils in the research parcels chosen according to the convenient sampling plan on the inside forest rangelands and the properties of rangelands vegetation such as the area covered with vegetation, botanic composition, frequency and yield with different steps of altitude and the aspects was studied with method of `Multiple Variance Analysis`. Morever, variation of the quantitative values of 60 rangeland plant and 3 rangeland plant groups reflecting characteristic structure of inside forest rangelands with the factors mentioned above was also studied and the rangeland situation of these species and the importance taxonomy were tried to determine with due precision. Key Words: Inside forest rangeland, Botanical composition, Yield, Grazing, Range Situation VIII