Aşağı Zamantı havzası (Aladağlar) karst hidrojeolojisi incelemesi

Abstract

IV ÖZET Aşağı Zamantı Havzası'nın karst hidrojeolojisi incelemesini amaçlayan bu çalışmada; Yahyalı (Kayseri), Çamardı (Niğde), Feke ve Karsantı (Adana) yerleşimleri arasında kalan 1909 km2'lik alanda yeraltısuyunun beslenirn, akış ve boşalım özellikleri belirlenmiş, hidrojeoloji birimleri ayırtlanmış ve havzanın 1/100 000, planlanan su yapılarının 1/25 000 ölçekli hidrojeoloji haritaları hazırlanmıştır. Batıda allokton, doğuda otokton konumlu birimlerden oluşan havzanın orta kesiminde uzanan ofiyolit napı birimler arasındaki sının örtmektedir. Allokton ve otokton konumlu birimlerin herikisinde de karstlaşma gözlenmesine karşın; allokton konumlu Beyaz Aladağ formasyonu, Siyah Aladağ formasyonu ve Sırçak kireçtaşı, otokton konumlu Divrikdağı formasyonu içinde karstlaşma ileri derecede gelişmiştir. Ofiyolit napı, ofıyolitli melanj ve Üst Devoniyen yaşlı Gümüşali formasyonu başlıca geçirimsiz birimlerdir. Batıda yer alan Aladağlar'dan beslenen akiferler, sularının bir bölümünü Yeşilhisar ovasına, önemli bölümünü ise ofiyolit napı altındaki basınçlı karst sistemi içinden Zamantı boyunca yüzeylenen Divrikdağı formasyonuna iletirler. Bölgesel, derin karst dolaşımındaki sular Yerköprü I, Yerköprü II ve Yerköprü III karst kaynaklan ile Zamantı 'ya boşalır. Havzadaki başlıca karst kaynaklan Şelale, Yahyalı, Ağcaşar, Göksu, Karapınar, Kapuzbaşı, Barazama, Yerköprü I, Yerköprü II ve Yerköprü III kaynaklandır. İzotopik verilere göre kaynakların beslenim alanı, boşalım noktalarının 800m-1600m üzerindedir. Karst akiferlerinin trityum izotopuyla belirlenen geçiş süreleri 12 yıl ile 25 yıl arasında değişmektedir. Akarsu akımının % 88'ini oluşturan karst yeraltısuyu katkısı en az 31 m3/s düzeyindedir. Havzada yüzey ve yeraltı drenaj sınırlan çoğunlukla çakışmaktadır. Havzanın kuzey yansından güney yansına 318 milyon m3/yıl'lık yeraltısuyu akımı vardır. Planlanan su yapılarından Çamlıca III regülatöründe karstlaşmaya bağlı sorun yoktur. Çamlıca I regülatörünün göl alanında ve enerji tünelinde, Çamlıca II ve Tatlar regülatörlerinin enerji tünellerinde, karstlaşmaya bağlı sorunlar beklenmektedir. Topraktaş, Göktaş ve İndere barajlarının göl alanlarından su kaçma olasılığı zayıf bulunmakla birlikte jeofizik araştınnalarla ve araştırma sondajlanyla bu sonucun kontrol edilmesi gerekmektedir. Göktaş barajının enerji tünelinde aşırı yeraltısuyu ile karşılaşılacağı öngörülmektedir. Alternatif Ballık barajı göl alanından kaçak beklenmemektedir.

SUMMARY This study aims to determine the recharge, flow and discharge characteristics of the karst aquifers located in Lower Zamanti Karst basin which is surrounded by Yahyalı (Kayseri), Çamardı (Niğde), Feke and Karsantı (Adana) townships. The 1/100 000 and 1/25 000 scale karst hydrogeological maps of the basin and reservoir areas of planned waterworks have been prepared respectively. The basin is composed of allochthonous units in the west and autochthonous units in the east. The ophiolite nappe lays on the contact of both units. Although the karstification is present both in allocthonous and autocthonous units, it is widespread and extensive in Beyaz Aladağ formation, Siyah Aladağ formation ve Sırçak limestone and in autochthonous Divrikdağı formation. Ophiolite, ophiolitic melange and Late Devonian Gümüşali formation are the primary impervious units in the basin. The major recharge area of karst aquifers is Aladağlar mountains. Groundwater flow is towards Yeşilhisar plain in norhwestern part and towards Zamanti river in remaining areas. The regional, deep karst groundwater flow passes through an artesian system located under the impervious cover of ophiolitic nappe and discharges into Zamanti river through Yerköprü I, Yerköprü II and Yerköprü III springs located in Divrikdağı formation. These springs are easy to distinguish with their typical travertine deposition. The major karst springs of the basin are Yahyalı, Şelale, Ağcaşar, Göksu, Karapınar, Kapuzbaşı, Barazama, Yerköprü I, Yerköprü II and Yerköprü III. Based on the isotopic data, the recharge areas of those springs are estimated to be 800m to 1600m above of orifice elevations. Tritium data from springs suggest that the turnover time for karst aquifers is between 12-25 years. The karst groundwater contributes 88% of total streamflow and its minimum value is 31 cu.m./s. The surface and underground catch ment area boundaries matches each other in the basin. Northern part of the basin recharges the southern part with an amount of 318 x 106 cu.m./year of karst ground water flow. No karstification problem has been observed for the planned Çamlıca III weir. Problems due to the karstification is expected for Çamlıca I reservoir area and energy tunnel, and for energy tunnels of Çamlıca II and Tatlar weirs. The possibility of leakage through karst channels is not expected to be present in reservoirs of Göktaş, Topraktaş and îndere dams, but this decision should be checked by geophysical surveys and drill holes. Extensive groundwater inflow is supposed to be faced within Göktaş dam energy tunnel. No serious leakage problems are anticipated for the Ballık Dam.