Kaletaş (Gümüşhane) epitermal altın cevherleşmesinin jeolojisi, jeokimyası ve minerolojisi

Abstract

ÖZET Doğu Pontid'lerin Güney Zonunda Kaletaş (Gümüşhane) yöresinde yer alan çalışma alanı, Eosen yaşlı litolojik birimlerden oluşmaktadır. Bu alandaki en yaşlı birim Eosen yaşlı Kabaköy Formasyonudur. Tabandan tavana doğru andezitik tüf, silttaşı, kumlu kireçtaşı, tüffit, andezit ve andezitik tüflerden oluşan bu formasyon Üst Eosen (?) yaşlı Kaçkar II Granitoyidi ve andezitik dayklarla kesilmektedir. Bu formasyon yersel olarak Kuvaterner yaşlı travertenler tarafından uyumsuz olarak örtülür. Kaletaş altın cevherleşmesi, oldukça yumuşak, kırıklı, çatlaklı, kolaylıkla eriyebilen karbonatlı kayaç parçalan ve organik madde içeren tüffitlerin içerisinde, fay ve kırık zordan gibi süreksizlikler boyunca uzanan silis merceklerinde yer alır. Bu mercekler yaklaşık 250-275 m uzunluğunda 3-10 m genişliğinde olup KB-GD doğrultusunda uzanırlar. Başlıca altın, orpiment, realgar, nabit kükürt ve pirit içeren bu merceklerin altın içeriği 0.05-23.5 gr/ton arasında değişmektedir. Ancak altın mikroskopta dahi görülemeyecek kadar küçük tane boyutundadır. Yüzeysel alterasyona bağlı olarak ta kaolinit, alünit, hematit, limonit ve rozenit oluşmuştur. Kalsedonik kuvars, kalsit, dolomit, halloysit ve illit gang minerallerini oluşturmaktadır. Cevherleşmenin silis, illit, halloysit, kalsit ve dolomitle birlikte olması altının muhtemelen bisülfit kompleksleri (Au (HS)2) şeklinde taşınmış olabileceğini göstermektedir. Altın çökelimini kontrol eden başlıca faktörler, tüffitlerdeki organik maddeler tarafından cevherli çözeltilerdeki altının tutulması ve/veya bu çözeltilerin yan kayaçla teması sonucu soğumasıyla taşıma özelliğini kaybetmesidir. Kaletaş yöresinde Üst Eosen yaşlı Kaçkar II Granitoyidinin bulunması Kaletaş cevherleşmesinin oluşumunda rol oynayan sıvıların bu intrüzyon tarafından ısıtılmış olabileceğini veya granitoyidin bu sıvıların doğrudan kaynağı olabileceğini düşündürmektedir. Yukarıda bahsedilen mineralojik özelliklere göre Kaletaş altın cevherleşmesi epitermal bir cevherleşmedir. Kaletaş epitermal altın cevherleşmesi, altının, mikroskopta görülemeyecek kadar küçük tane boyutunda olması, tüffitlerin içinde bulunması ve yoğun bir orpiment, realgar yığışımı içermesi nedeniyle sedimanter tip (Carlin tipi) bir epitermal altın cevherleşmesi olarak tanımlanabilir. Anahtar Kelimeler: Gümüşhane, Kaletaş, Altın, Epitermal, Sedimanter (Carlin) tip.

SUMMARY The study area located at Kaletaş (Gümüşhane) in the southern zone of the eastern Pontides comprises units of Eocene age. The oldest unit exposed in the area is the Kabaköy Formation which, from bottom to top consists of andesitic tuffs, siltstone and sandy limestone, tuffite, andesite and andesitic tuffs. This Formation is cut by the Kaçkar II Granitoid and andesite dykes. All these units are locally capped by travertines. The gold mineralisation occurs in silicified lenses located along NW-SE trending fault zones in tuffites, which are composed of carbonate rock fragments and detrital quartz and dolomite in a matrix of finer quartz and organic matter. The silicified lenses are 250-275 m in length and 3-10 m in width, and contains gold, realgar, orpiment, pyrite and native sulfur. The gold content in these silicified lenses ranges from 0.05 to 23.5 ppm. However no gold grain is detected under microscope. The gangue minerals are composed of chalcedonic quartz, calcite, dolomite, illite and halloysite. Kaolinite, alunite, rosenite, hematite, limonite occur as oxidation products. The association of gold with chalcedonic quartz, illite, calcite and dolomite indicates that gold is probably transported as (Au (HS)2) complexes and deposited as a result of adsorption on organic matter and/or cooling. The Kaçkar II Granitoid might have served either as a source of heat or fluids. Based on the features mentioned above, the Kaletaş gold mineralisation may be classified as a sedimentary type (Carlin- Type) epithermal gold mineralization. Key Words: Gümüşhane, Kaletaş, Gold, Epithermal, Sediment Hosted (Carlin) Type. VI