Tıbbi atık bertaraf teknolojilerinin hibrid HFLTS&MABAC yaklaşımı ile değerlendirilmesi

Abstract

Üretilen tıbbi atık miktarı, sürekli artan nüfus dolayısıyla oluşan sağlık hizmetleri talebi ve kurulan yeni sağlık kuruluşları ile her geçen gün artmaktadır. Tıbbi malzemelerin tek kullanımlık olması da atık miktarının artmasının sebeplerinden biridir. Tıbbi atıklar, taşıdıkları birtakım risklerden dolayı özel muamele gerektirmektedir. Bu riskleri mümkün olduğunca azaltmaya çalışmak gelişmekte olan ülkelerin ortak bir sorunudur. Bu sorunu çözmek için tıbbi atık bertaraf yöntemleri arasından en uygununun seçilmesi son derece önemlidir. Birden fazla çelişen kriter ve bir grup uzmanın görüşleri dikkate alınarak, Tıbbi Atık Bertaraf teknolojileri arasından en iyi yöntemin seçilmesi çok önemli bir grup karar verme problemidir. Alternatif değerlendirmede kullanılan nitel ve nicel kriterlerin, içerdiği serbest içerikli terim seti ile insanın kararsız doğasına yakın ve esnek bir şekilde değerlendirilmesine imkân tanıyan Hesitant Fuzzy Linguistic Term Set (HFLTS) yöntemi son zamanlarda ilgi odağı olmuş bir dilsel terim setidir. Multi-Attributive Border Approximation Area Comparison (MABAC) yöntemi ise, basit işlem adımları ile Sınır yaklaşım alanına uzaklığı ölçerek alternatif değerlendirmeye yarayan Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi (ÇKKV)'dir. Bu çalışmada, HFLTS ve MABAC yöntemlerinin bir hibridi olan yeni bir HFLTS&MABAC yöntemi önerilmiştir. İlk olarak, literatürde mevcut olan Tıbbi Atık Bertaraf teknolojisi değerlendirme kriterleri incelenmiş ve bu kriterlere literatürden farklı olarak Ergonomik kriterler eklenmiştir. Daha sonra, ana kriter ve alt kriter ağırlıkları çok kriterli HFLTS yöntemi ile elde edilmiş ve en iyi teknoloji MABAC yöntemi ile belirlenmiştir. Yöntemin geçerliliğini göstermek için HFLTS&TOPSIS ve HFLTS&VIKOR yöntemlerinden elde edilen sonuçlarla kıyaslanmıştır. Hesaplama sonucunda en yüksek ağırlığa sahip ana kriter çevresel faktörler (ÇF) ardından ekonomik faktörler (EK) çıkarken, alt kriterlerden gaz atıklar ve çevresel etkileri (GÇE) ve işletme maliyeti (İM) kriterleri çıkmıştır. Kullanılan yöntemler sonucunda diğer yöntemlere göre maliyeti az olan, çevre korumasına duyarlı ve bertaraf etkinliği yüksek olan Sterilizasyon teknolojisi seçilmiştir.

The amount of healthcare waste produced is increasing day by day with the demand for health services due to the ever-increasing population and the new health institutions established. Disposable medical supplies are also one of the reasons for the increase in the amount of waste. Developing countries share the common responsibility of trying to reduce the risks carried by medical wastes as much as possible as they require special treatment. In order to solve this problem, it is extremely important to select the most appropriate method from the healthcare waste treatment methods. It is a very important group decision problem to choose the best method among the healtcare waste treatment technologies by taking into consideration the multiple conflicting criteria and the opinions of a group of experts. The Hesitant Fuzzy Linguistic Term Set (HFLTS) method, which allows qualitative and quantitative criteria used in alternative evaluation to be assessed in a flexible and close way to unstable nature of the human being through a context-free grammar set of linguistic terms is a set of linguistic terms that has recently become the focus of attention. The Multi-Attributive Border Approximation Area Comparison (MABAC) method is a Multi-criteria Decision Making Method (MCDM) that is used to alternatively evaluate the distance to the border approximation area by simple process steps. This study proposes a new HFLTS & MABAC method is proposed, which is a hybrid of HFLTS and MABAC methods. Firstly, evaluation criteria of Healthcare Waste Treatment Technology which exists in the literature has been examined and ergonomic criteria has been added to these criteria different from the literature. Subsequently, the main criterion and the subcriterion weights have been obtained by the multi-criteria HFLTS method and the best technology has been determined by the MABAC method. They have been compared to the results obtained by HFLTS&TOPSIS and HFLTS&VIKOR methods to demonstrate the validity of the method. As a result of the calculation, the main criteria with the highest weight were economic factors followed by environmental factors, while the sub criteria had gas waste and environmental impacts and operating cost criteria. Consequently, Sterilization technology which costs less than other methods, is sensitive to environmental protection and has high disposal efficiency has been chosen.