Akdurak-Ören (GD Besni) yöresinin jeolojik incelenmesi

Abstract

Ill ÖZET İnceleme alanı, Akdurak ile Ören (GD BESNİ) köyleri ve çevresini kapsamaktadır. Bu çalışma ile 1/25 000 ölçekli URFA N39 b2 ve URFA N40 a1 topoğrafik paftaları içinde kalan alandaki stratigrafik istifi oluşturan birimlerin ilişkileri, mineralojik ve petrografik özellikleri ve bölgenin tektonik gelişimi saptanmıştır. İnceleme alanının 1/25,000 ölçekli jeoloji haritası yapılarak, bölgede yer alan kayaçlar 8 litostratigrafi birimine ayırılmıştır. Bu birimlerden alınan kayaç örnekleri incelenerek, mineralojik ve petrografik özellikleri belirlenmiş, ayrıca örneklerin fosil içeriği saptanarak formasyonların yaşları ortaya konulmuştur. İnceleme alanında, Lütesiyen yaşlı, kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve silisleşmiş kireçtaşlarından oluşan Hoya Formasyonu, bölgeye (İnceleme alanı'nın batısında yer alan Suvarlı - Belören (SW Besni yöresi) Alt Eosen'de transgresif bir aşma ile gelen Gercüş Formasyonu üzerinde uyumlu olarak bulunmaktadır. Bölgede devam eden transgresyonla Üst Eosen - Oligosen yaşlı.killi kireçtaşlarından oluşan Gaziantep Formasyonu çökelmiş ve bunun üzerine regresif karakterli, kalın mikritik kireçtaşlarından oluşan Üst Oligosen - Akitaniyen yaşlı Fırat Formasyonu çökelmiştir. Orta Miyosen'de bölgenin sıkışarak yükselmesiyle ortam kara halini almış ve bu esnada K-G yönlü sıkışmaya bağlı olarak çıkan lavlar, volkanik kayaçları oluşturmuştur. Diğer taraftan bölgede, karasal konglomeralardan oluşan Şelmo Formasyonu çökelmiştir. Bunların üzerine gelen güncel oluşuklar, Yamaç Molozu, Taşkın Ovası çökelleri, moloz akmaları ve alüvyonlardır. Bölgede, eğim atımlı ters fay (Harmancık fayı), sol yönlü doğrultu atımlı fayIV (Kemerli fayı) ve eğim atımlı normal fay (Zekteriş Tepe fayı, Kızıltepe fayı) olmak üzere 3 tip fay saptanmıştır. NE - SW doğrultulu `doğrultu atımlı Kemerli Fayı` nın D-B doğrultulu bir ters fay olan `Harmancık Fayı`ndan daha genç olduğu belirlenmiştir. Hoya ve Fırat Formasyonlarından ölçülen çatlak sistemlerinin analizleri sonucunda çatlak sistemlerinin genel olarak KD - GB ve KB - GD doğrultulu oldukları; çatlakların kıvrım ekseni ile olan konumlarına göre sınıflandırılmasında, diyagonal çatlaklar oldukları saptanmıştır. Tüm bu bulgulara dayanarak, inceleme alanında genel olarak K - G yönlü bir sıkışmanın egemen olduğu saptanmıştır. Yukarıda anlatılan bulgulara dayanarak, bölgenin jeolojik evrimi yorumlanmıştır. İnceleme alanı dışında Alt Eosen'de başlayan transgresyon, inceleme alanını da içine alan bölgelerde devam etmiş ve bir karasallaşma evresi ile son bulmuştur.

SUMMARY The study area includes the Akdurak and Ören (SE BESNİ) villages and surrounding region. In this study, the stratigraphical relations.mineralogic and petrographic descriptions of the rock units located between Urfa N39b2 and Urfa N40 a1 quadrangles and the tectonic development of the region has been studied out. The rock units in the region have been distinguished in to 8 litostratigraphic units, by doing the geological map of the study area at 1/25,000 scale.The samples taken from those formations have been examined.their mineralogical and petrographical features have been studied.also the fossil content of the samples detected and the ages of the formations are assigned. In the study area.The Hoya Formation of Lutetian age.composed of limestone.dolomitic limestone and silicified limestones conformably overlies the Gercüş Formation of Lower Eocene age which was transgressively deposited in the region.With continuing transgression in the region, the Upper Eocene - Oligocene aged.Gaziantep Formation composed of clayey limestones was deposited.and Fırat Formation of Upper Oligocene - Aquitanian age regressively overlying the Gaziantep Formation by thick micritic limestones. During Middle Miocene.the region was compressed and uplifted.the area became continental environment and due to this compression the lava erupted from opened fractures was cooled and formed volcanic rocks At the same time.in the remnant lake environments.the lacustrine carbonates and continental conglomerates of the Şelmo Formation was deposited. The Quaternary deposits include slope - scree.flood plain.mass flow and alluvialVI sediments. In the region, the 3 types of the fault;namely reverse (Harmancık fayı), strike - slip (Kemerli fayı) and normal faults (Zekteriş Tepe fayı, Kızıltepe fayı) have been detected. It is concluded that the NE/SW trending `Kemerli Fayı` has strike slip and E-W trending `Harmancık Fayı` has oblique slip movement. The fracture array analyses carried out within Hoya and Fırat Formations andicate generally, NE/SW and NW/SE trend.and according to their fold axis attiude.They are generally cross andfractures.As a result of above data.a compressional regime trending N - S was acted in the study area. According to the above findings, the geological evolution of the region has been interpreted. The transgression started during Early Eocene at out of study area.also continued in the investigation area and was lasted bya regression cycle. Later the area uplifted and became continent covered sediments.