K. Maraş Ayvalı barajı yağış havzasının CBS (coğrafi bilgi sistemi) ortamında havza amenajmanı bakımından planlanması üzerine araştırmalar

Abstract

ÖZET Bu tezin amacı; K.Maraş Ayvalı Barajı yağış havzasında arazi kullanma şekilleri, farklı anakayadan oluşan toprakların fiziksel özellikleri ve havzanın hidrolojik ve fizyografik karakteristikleri belirlenip, bu bulguların CBS ve WEPP ortamında değerlendirilmek suretiyle havzadaki sediment verimi ve yüzeysel akış durumunun ortaya çıkartılması ve buna dayanarak model bir havza planlamasının yapılmasını sağlamaktır. Bu amaçla araştırma alanından alınan toprak profilleri araştırma alanım temsil edecek şekilde üç farklı arazi kullanım şeklinden (orman, mera, tarım) ve dört farklı anakayadan (Kumtaşı, Kiltaşı, Kireçtaşı ve Serpantin) alınmıştır. Orman alanlarından 52, mera alanlarından 12 ve tarım alanlarından 36 adet olmak üzere toplam 100 adet toprak profili açılmış ve her bir profilin farklı derinlik kademelerinden (0-20 cm, 20-50 cm ve >50 cm) toprak örnekleri alınarak bazı hidrofiziksel özellikleri araştırılmıştır. Araştırma Alanındaki erozyon ve sediment durumunun tespit edilmesi için WEPP (Water Erosion Prediction Project) ve GIS (Geographic Information System) teknolojisi kullanılmıştır. Bunun için Havzanın GIS ortamında Arcview programında DEM (Digital Elevation Model)' i oluşturulmuştur. TOPAZ programı yardımıyla alt havzalar ve drenaj network DEM üzerinde oluşturulmuştur. Oluşturulan alt havzalardan tahmini kaybolan toprak miktarı WEPP programı yardımıyla ortaya konulmuştur. Değişik arazi kullanım şekilleri dikkate alınarak elde edilen tahmini toprak kaybı miktarı orman alanında 1,32 ton/ha/yıl, mera alanlarında 4,69 ton/ha/yıl ve tarım alanlarında 23,95 ton/ha/yıl olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bulgular yardımıyla yağış havzasının arazi uygunluk sınıfları belirlenmiş ve güncel kullanım ile karşılaştırılması yapılarak yanlış olarak kullanılmakta olan alanlar ortaya konulmuştur. Arazi uygunluk sınıflamasına göre havzada 7272,70 ha orman alam olması gerekirken, bu alanın 945,2 hektarı bahçe tarımı olarak kullamlmaktadır. Anahtar Kelimeler: Havza Amenajmanı, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), WEPP (Water Erosion Prediction Project), Toprak Erozyonu, Sediment Verimi, K.Maraş Ayvalı Barajı Yağış Havzası VII

SUMMARY `Watershed Management Planning of K.Maraş Ayvali Dam Area Using GIS` The objectives of this thesis is to determine physical properties of soils in different land use types and parent material and hydrology and physiographic characteristic of watershed. These findings with the usage of GIS (Geographic Information System) and WEPP (Water Erosion Prediction Project) are evaluated and sediment yield and runoff watershed are determined. At the end, depending on the findings a model watershed planning is suggested. Soil profiles were designed and measured in a way that they represent the area well. The samples were gathered according to three landuse types (forest, range, agriculture) and four bedrock (sandy stone, loam stone, limestone, and serpantine). With this design, 52 soil samples were measured in forested areas, 12 samples in rangelands, 36 samples in agricultural lands, all totalling 100 soil samples. In each soil profile, soil samples were collected from various soil depths (0-20 cm, 20-50 cm, >50 cm). In order to utilize WEPP towards quantification of erosion and sediment values, the Digital Elevation Model of the research area was built using ArcView GIS, using the DEM. TOPAZ program was utilized to further divide the watershed into subcatchments. Amount of soil lost by erosion and sediment deposition in each subcathcments were projected by WEPP. The amount of estimated soil lost was calculated by considering various landuse types are 1,32 ton/ha/year in forest land, 4,69 ton/ha/year in rangeland and 23,95 ton/ha/year in agricultural area. With the results obtained, land suitable classes of watersheds are determined and compared to actual land usage and misusage of land are shown. According to land suitable classes 7270,70 ha forest ara in watershed, 945,2 ha is presently used as agricultural. Key Words: Watershed Management, Geographic Information System (GIS), WEPP (Water Erosion Prediction Project), Soil Erosion, Sediment Yield, K.Maras Ayvalı Dam Watershed Area DC