Türkiye`de süt çeşitleri tüketme istekliliği ve gıda harcamalarında etkili olan faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma iki temel amaç üzerine kurgulanmıştır. İlki; hanelerin süt ve süt çeşitleri harcamalarını, süt çeşitlerini harcama miktarı ödeme istekliliğini ve süt çeşitlerini harcama miktarı ödeme istekliliği olasılığını etkileyen sosyo-demografik ve ekonomik faktörleri belirlemek ve diğer taraftan hanelerin ödeme istekliliği değerlerini tahmin etmektir. İkinci amaç ise hanelerin gıdalara yapmış oldukları harcamalara etki eden sosyo-demografik ve ekonomik faktörleri ortaya koyarak hanelerin gıda harcama desenlerini tespit etmektir. Araştırmanın örneklem büyüklüğünü Türkiye'de yedi bölgeden seçilen on dört il oluşturmaktadır ve birincil veriler, 1570 hanede hane reisleriyle yapılan anket görüşmelerinden oluşmaktadır. Hanelerin süt ve süt çeşitlerine ilişkin harcamalarına etki eden faktörler Probit ve Çoklu Probit yöntemi ile analiz edilmiş ve sonuçlar istatistiki açıdan önemli ve ekonomik teoriye uygun çıkmıştır. Süt çeşitlerini harcama miktarları ödeme istekliliğine etki eden faktörler ve bölgelere göre ödeme istekliliği değerleri Tobit modeliyle tespit edilmiş ve sonuçlara bakıldığında; 1 lt açık süt için Akdeniz ve Ege bölgesinde yaşayan haneler mevcut piyasa fiyatı üzerinden sırasıyla 63 ve 40 kuruş daha fazla ödemeye razı olmuşlardır. Paket süt ve organik süt için mevcut piyasa fiyatı üzerinden en fazla ödemeyi sırasıyla 77 kuruşla ve 1,87 TL ile Ege bölgesinde yaşayan haneler yapmıştır. Süt çeşitlerinin harcama miktarı ödeme istekliliği olasılıkları Çift Sınırlı Koşullu Değer Biçme Yöntemi (KDBY) sonuçlarına göre Türkiye'de açık ve organik süt için sırasıyla 70 ve 100 milyon TL'lik pazar potansiyelinin olduğu bulunmuştur. Özellikle yatırımcıların söz konusu ekonomik değerleri referans alarak üretim yapmalarının kar etmelerine yardımcı olacağı düşünülmektedir. Araştırmanın ikinci amacına uygun olarak gıda harcama tutarlarını etkileyen faktörler tespit edilmiş ve özellikle ilgili politikaların yapılmasında, elde edilen sonuçların yol gösterici olduğu araştırmanın bulguları tarafından desteklenmiştir.

This research carries two main objectives. First is to present impacts of household and household head related socio-demographic and economic factors on milk and milk types expenditures probabilities, consumption quantity and willingness to pay levels both with organic and conventional milk in Turkey. Second is to find factors that affect household's food expendure so that we can identify consumption patterns according to regions. Research sample size consists of 7 areas 14 provinces in Turkey and first hand cross sectional data have been obtained from 1570 household interviews. Socio-demographic and economic factors of households and household heads have been found important statistically on expenditure probabilities. In addition, willigness to pay for consumption quantity have been obtained for street, conventional and organic milk as follows. While households who live in Mediterranean and Aegean area accept respectively extra 63 and 40 kurus, for conventional and organic milk households in Aegean area accept extra pay respectively 77 kurus and 1,87 TL. When we look at the results of Contingent Valuation (CV) for conventional and organic milk types, we see vital market potential for street and organic milk that might be taken into consideration by investors and stakeholders. If investors take these economic market values as a reference, profit might be inevitable. When it comes to second objective of the study, we analyzed factors shaping five food expenditure types and found that most factors affecting food expenditure types found statistically significant across food expenditure types. These results may shed light on effective policy formation for decision makers in Turkey.